Köle ve kölenin elin­deki her şey, onun efendisinindir, sözü kime aittir?

“Köle ve kölenin elin­deki her şey, onun efendisinindir.”
- Bu hadis Fahreddin Razi’nin Nisa Suresi 25. ayetin tefsirinde var. Bu hadis sahih mi?
- Beyhaki’de geçtiği söyleniyor, hadis alimleri bu konuda ne diyor açıklayabilir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Beyhaki’de Abdullah b. Ömer’in (mevkuf hadis) şöyle dediği rivayet edilmiştir:

“Köle ve malı efendisinindir. O halde efendinin kölesinin malından bir şey almasında bir beis yoktur.” (Beyhaki, es-Sünenü’l-Kübra, 5/534)

- Hz. Abdullah’a ait olan bu sözün tashihine rastlayamadık. Ancak alimlerin büyük çoğunluğunun böyle düşünmesi, bu hadisin manasının doğru olduğunun delilidir.

Nitekim, İmam Şafii, Kur’an’da köle için verilen bir temsilde “hiçbir şeye kadir olmayan köle.” (Nahl, 16/75) nitelemesinin yapıldığı ayet ile bir rivayette yer alan Peygamberimiz (asm)'in “Bir kimse malı olan bir köleyi satarsa, -özel bir şart konulmadığı sürece- o mal satanındır.” manasına gelen ifadesini delil getirerek, kölenin malı efendisine ait olduğu bildirmiştir. (bk. Beyhaki, a.g.e, 7/246) Bu hadisi Buhari de rivayet etmiştir. (bk. Buhari, Musakat, 17; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 5/49-52)

Genellikle kabul edildiğine göre kölenin eksik bir vücûb ehliyeti vardır. Mülkiyet hakkına sahip olmadığı için mal edinemez, kazandıkları efendisinindir. Dolayısıyla köleye karşı yapılan haksız fiillerden doğacak tazminat da efendisine aittir.

Kendisiyle belirli bir bedel karşılığında hürriyet anlaşması yapılan mükâteb köle tam vücûb ehliyetine sahip olduğu için mülkiyet hakkına sahiptir ve edâ ehliyeti bakımından diğer kölelerden farklıdır. Belirlenen bedeli efendisine tam olarak ödemeden hür bir insan sayılmazsa da kendi namına ve hesabına hukukî işlemler yapabilir. Dolayısıyla vücûb ehliyetinin yanında esas itibariyle edâ ehliyetine de sahiptir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet