''Ele alınan nas, yapılan tevile müsait olmalıdır'' ifadesini nasıl anlamak gerekir?

- Tekellüflü tevil nedir?

Değerli kardeşimiz,

Tekellüflü Tevil

وَقَالَ مُوسٰى  ِلاَخ۪يهِ هٰرُونَ اخْلُفْن۪ى ف۪ى قَوْم۪ى وَاَصْلِحْ “Musa, kardeşi Harun'a dedi: Kavmim içinde benim yerime geç, ıslaha çalış.” (A’raf, 7/142)

Zorlamalı olarak yapılan, -tabir yerindeyse- ayakları yere basmayan yorumlara “tekellüflü tevil” denilir. Ele alınan nass, yapılan tevile müsait olmalıdır. Yoksa “ben böyle anlıyorum” demek, başkasını bağlayıcı bir durum değildir. Misal olarak şu olaya bakabiliriz:

Hz. Peygamber (asm) Tebük seferine giderken yerine Hz. Ali'yi bırakır. Hz. Ali, "Beni kadın ve çocuklarla mı bırakıyorsun?" deyince Hz. Peygamber (asm) şu cevabı verir:

"Benimle Musa ve Harun misali olmak istemez misin? Ancak şu var ki, benden sonra peygamber yoktur." (Tirmizi, Menakıb, 20; Süyûti, Tarihu'l-Hulefa, Daru'l-Kütübi'l- İlmiyye, Beyrut, 1988, s. 133)

Hz. Peygamber'in (asm) cevabında Hz. Musa'nın (as) Tur’a gidiş olayına işaret vardır. Hz. Musa, yerine kardeşi Harunu bırakarak Tura gitmiştir. Hz. Harun (as) da kardeşi Musa gibi bir peygamberdir.

Üstteki rivayetten Hz. Ali'nin faziletine istidlalde bulunmak son derece makuldür ve buna kimsenin bir itirazı da olmaz. Fakat bu rivayetten "ilk halife Hz. Ali olmalıydı" neticesine varmak tekellüflü bir tevildir. Zira Hz. Peygamber (asm) sefere giderken Hz. Ali'den başkalarını da yerine bırakmıştır. Âmâ Abdullah İbn Ümmi Mektum bunlardan biridir. (bk. Muhammed Hamidullah, İslamın Hukuk İlmine Yardımları, İst. 1962, s. 142-143)

Not: Hilafet (imamet) meselesi, Şia ile Ehl-i sünnet arasında hayli tartışmalıdır. Her iki tarafın kendilerine göre delilleri vardır. Maksadımız on dört asırdır tartışılmış olan bu meseleyi tekrar gündeme getirmek değildir. Hz. Ali (ra) her halükârda Sünni’siyle Şii’siyle bütün Müslümanların başının tacıdır. Günümüz Müslümanı önüne bakmalı, Müslümanların yekvücut hale gelmesinin yollarını aramalıdır. Kendi halifelerini seçememiş günümüz Müslümanının “İlk halife Ali olmalıydı!” tartışmasıyla vakit geçirmesi, acınası bir zavallılıktır!

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet