Zelle nedir?

Değerli kardeşimiz,

فَاَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَاَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا ف۪يهِۖ

“Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde bulundukları konumdan çıkardı.” (Bakara, 36)

Zelle, ayağın sürçmesi ve kaymasını ifade eder. Terim olarak ise peygamberlerin hata ile veya unutarak yaptıkları kusurları anlatır.  Peygamberler ismet sıfatına sahiptirler, günah işlemezler. Ancak, bir kasıt olmadan bazı kusurlar işlemeleri mümkündür. Şu kadar var ki böyle bir hata işleyen peygamber hatasına devam etmez. Allah onu uyararak hatadan uzaklaştırır, yanlışını düzeltir.

İslamî eserlerde zelle kelimesi yerine “sağair, taksirat, aserât” gibi kelimeler de kullanılmıştır. Bunlar sırasıyla “küçük hatalar, kusurlar, sürçmeler” anlamını ifade eder.

Üstteki ayet, Hz. Âdem ve Hz. Havva ile ilgilidir. Bulundukları cennette bir ağacın meyvesini yeme dışında her şey mubah kılınmışken şeytanın desisesiyle yasak ağaca yaklaştılar ve meyvesinden yediler. Ayet metninde geçen “zelle” kökünden gelen kelime sebebiyle bu gibi durumlar için bu kelime kullanılmaktadır.

Hz. Yunus’un Allahtan izin gelmeden görev mahallini terketmesi, Hz. Musa’nın dövüşen iki kimseyi ayırmaya çalışırken birinin ölümüne sebep olması da zelle kabilinden durumlardır. (Bkz. Saffât, 139-141 ve Kasas, 15-16)

Zelle, efdal olanı terkedip, daha alt derecede olanı yapmaktır şeklinde de ele alınır. Bu tarife göre, zelle bir kusur olmaz. Fakat peygamberlere yakışan daima efdal olanı yapmak olduğu için, zelle işleyen Peygambere uyarı gelir. Âmâ sahabî Abdullah İbn Ümmi Mektumla ilgilenmemesi münasebetiyle Hz. Peygambere gelen ayetlerde bunu açık bir şekilde görebiliriz. (Bkz. Abese, 1-10) Hz. Peygamber Kureyşin önde gelenlerini İslâma davet etmekteydi. İbn Ümmi Mektum Onun sesine geldi, “Ya Rasulallah, Allahın sana öğrettiklerinden bana öğret” dedi. O’nun kavmiyle meşguliyetini bilmediğinden bu talebini ardı ardına tekrarladı. Hz. Peygamber, sözünü kesmesinden hoşlanmadı, yüzünü ekşitti, yüz çevirdi. Bu münasebetle Abese Suresinin âyetleri indi.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet