“Kıssadan hisse” kabilinden İsrailiyat’tan istifade edilebilir mi?

Değerli kardeşimiz,

Bir rivayetin değerlendirilmesi

اَللّٰهُ اَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُۜ  “Allah, peygam­berliği kime vereceğini en iyi bilendir” (En’am, 6/124)

Hz. Musa (as), gençlik günlerinde çobanlık ederken, sü­rüden bir koyun kaçar. Hz. Musa peşine düşer. Çarıklarını çıkarır, koyunu yakalamaya çalışır. Akşama kadar kovalamaca devam eder. Hz. Musa’nın ayakları şişer. Sonunda koyunu yakalar. Merhametle arkasını, başını okşamaya, koyunun anasıymış gibi onu sevmeye koyulur. Bir parça bile öfkelenmez, kız­maz. Şefkatle koyuna şöyle der: “Diyelim bana acıma­dın, kendi kendine neden zulmettin?” Allah o anda meleklere der: “Peygamberliğe Musa yaraşır.” (Rûmî, Mesnevi, Ter. Veled İzbudak, MEB Yay. VI, 259-260)

Mevlâna’nın naklettiği bu kıssa, üstteki ayetin güzel bir işari tefsîridir. Koyunlara çobanlık yapan Hz. Musa, insanlara da çobanlık yap­maya layık görülmüştür. Zaten her peygamber kavmi­nin çobanı değil midir?

Bu gibi Yahudi veya Hristiyan kaynaklarından bize intikal eden rivayetlere “İsrailiyat” denilir. Mevlananın nazara verdiği bu olayı rivayet yönüyle isbat edebilme imkânına sahip değiliz. Ama bu durum onun reddini de gerektirmez. En azından “kıssadan hisse” kabilinden bu rivayetten istifade ederiz. Nitekim -kesin olmadığına bir işaret olarak- kitaplarımızda bu tür rivayetler meçhul sığa ile “anlatılır ki”, “rivayet edilir ki” şeklinde gelir.

Hz. Peygamber (asm) şöyle buyurur:

"Ehl-i kitabı ne tasdik edin, ne de yalanlayın. ‘Biz Allah'a ve O'nun indirdiklerine iman ettik.’ deyin." (Buhârî, Tefsir, I/11)

Çünkü toptan tasdik ettiğimizde, o rivayetlerde yer alan uydurma veya hurafe bilgileri de onaylamış oluruz. Toptan reddettiğimizde ise onlarda bulunan doğruları da yalanlamış oluruz. Hâlbuki onların kitaplarında bizim de makbulümüz olan ve istifade edebileceğimiz nice güzellikler de bulunmaktadır. Yeri geldiğinde Çinli bir bilgeden nakilde bulunduğumuz gibi, faydalı bulduğumuzda Ehl-i kitap kaynaklarından yararlanmakta bir beis görmeyiz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet