Her meselede kati delil gerekir mi?

Değerli kardeşimiz,

قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ صَادِق۪ينَ

“De ki: Eğer doğru söylüyorsanız, haydi delilinizi getirin.” (Bakara, 2/111; Enbiya, 21/24; Neml, 27/64; Kasas, 28/75)

Bir iddiada bulunan kimsenin, bununla alakalı delil getirmesi beklenir, yoksa söyledikleri mücerret bir iddiadan ibaret kalır. Ancak bu, her meselenin kati delil gerektirdiği anlamına da gelmez. Şöyle ki:

İslâmi meselelerin kısımları vardır. Kiminde kati delil gerekir, kiminde bir kanaat oluşması kâfidir. Bazısında ise yalnız “böyle olabilir” denilip reddedilmemesi yeter. (bk. Nursi, Sözler, Yirmi Dördüncü Söz, s. 340)

Mesela, “Oruç ibadeti farzdır.” dediğimizde ayetten ve hadisten bunun delilini sunmamız gerekir. Ama kurban kesme ile ilgili ayet ve hadisten kati delil getirilemediğinden farz derecesinde olmamış, Hanefilerde vacip, Şafiilerde sünnet olarak kabul edilmiştir.

Öte yandan orucun ayrıntılarında karşımıza çıkan “Seferde oruç tutulabilir mi?” meselesi Ehl-i sünnet ve Şia’da farklı ele alınmıştır. Ehl-i sünnet tutulabileceğini ifade ederken, ehl-i Şia “tutulamaz” demektedir. Mesele farklı yorumlara açık olduğundan, mezhep taassubu göstermeden ve diğer görüşe ilişmeden “herkes kendi mezhebine göre hareket etsin” demek en uygun hareket tarzıdır.

- Hz. Âdem dünyada mı, yoksa beka âleminden olan cennette mi yaratıldı?
- Hz. Âdem ve Hz. Havva hangi yasak meyveyi yedi?
- İblis bir melek miydi?
- Hz. İbrahim’in dört kuşu hangileri idi?
- Ashab-ı Kehfin sayıları kesin olarak kaç idi?.. 

gibi dinî meselelerde bu son türden hayli konular vardır. Bu tür meselelerde “şudur” diye kestirip atmak yerine, konunun farklı yorumlara açık olduğunu göz ardı etmemek gerekir. Bu tür meselelerde Ehl-i kitabın kaynaklarında hayli bilgiler olduğundan, bu bilgiler din görünümlü olarak tefsir kitaplarımıza hayli girmiştir. İsrailiyat denilen bu tür rivayetlerin pek çoğuna soru işaretiyle bakmak gerekir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet