Dinî metinler (nasslar), muhataplarınca farklı yorumlara tabi tutulmuş mudur?

Değerli kardeşimiz,

Nass ve Yorum

Aynı cümle, farklı kişilerce farklı olarak algılanabilir. Özellikle dinî metinler (nasslar), muhataplarınca farklı yorumlara tabi tutulmuş, bu yorumlardan mezhepler çıkmıştır. Bu durum, İslam'ın ilk devrinden beri devam eden bir süreçtir. Örnek olarak şu olaya bakabiliriz:

Beni Kurayza Yahudileri Rasulullah'la olan anlaşmalarını önce Bedir'de bozarlar; anlaşmaya aykırı olarak Bedir'de müşriklere silah yardımı yaparlar. Savaş sonrası, hatalarını itiraf edip anlaşmayı yenilerler. Fakat yerlerinde rahat durmazlar. Hendek Savaşı'nda Müslümanlar çok zor anlar yaşadığında, "Fırsat bu fırsattır..." deyip, Müslümanları arkadan vurmaya kalkarlar. (bk. Râzî, XV, 82) Şu ayet, onlar ve benzerlerine yapılacak muameleyi bildirir:

فَاِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِى الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِمْ مَنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ

“Onları savaşta yakalarsan, onlara uygulayacağın ağır ceza ile diğerlerini (arkalarındakileri) dağıt. Olur ki ibret alırlar." (Enfal, 8/57)

Hendek Savaşı sonrası Hz. Peygamber (asm) ashabına hedef olarak Yahudilerin Beni Kurayza yurdunu gösterir. "İkindiyi Beni Kurayzada kılacağız." der. Sefer esnasında ikindi vakti gelince bazı sahabiler Rasulullahın ifadesini sür'atten kinaye olarak görüp, namazlarını vaktinde eda ederler. Diğerleri ise nassın zahirine göre hareket ederler, ikindiyi terkederler. Hz. Peygamber (asm) her iki tarafın yaptığını da ikrar eder, onlardan hiçbirini ayıplamaz. (İbn Kesir, VI, 397-398)

İbn Kayyım el-Cevziye, bu olayda Beni Kurayza yurduna varmadan ikindiyi kılmayanları ehl-i zahirin, kılanları da ehl-i kıyasın selefi olarak değerlendirir. (Cevziye, İbn Kayyim, İ'lamu'l-Muvakkiin an Rabbi'l-Âlemin, Daru'l- Kütübi'l- İlmiyye, Beyrut, 1991, I, 156.)

Zahiri Mezhebinin en kuvvetli imamı İbn Hazm ise, her iki tarafın da haklı olmasına kanaat getirmez ve şöyle der:

"Biz orada olsaydık, velev gece yarısında da olsa, ikindi namazını Hz. Peygamber (asm) ile beraber kılardık." (İbn Hazm, el- İhkam fi Usuli'l - Ahkâm, Daru'l- Kütübi'l- İlmiyye, Beyrut, II, 70)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet