Ateşle azâb etmek haram ise, Hz. Ali neden ateşle azab etti?

a) Ateşle azâb etmek hakkında detaylı bilgi verir misiniz?
- İnsanı ateşle yakarak öldüren kişiler vebal altında mıdırlar?
- Rasulullah asm: "Gerçek şu ki, ateşle azâb etmek, ateşin yaratıcısından başka hiç kimse için uygun ve meşrû değildir." buyurdu. (Ebû Dâvûd, Cihâd 112, Âdâb 16) Bu hadis sahih midir?
b) Hz. Ali r.a bir mürtedi ateşle yakarak öldürdüğü ve o sırada Hz Abbas r.a'ın, Hz.Ali'yi uyardığını bildiren rivayetler var; bu rivayeti ve genel olarak konu hakkında detaylı bilgi verir misiniz?
- Ali (r.anh), Kendisini İlah Kabul Edenleri Yaktırdığı Rivayetler Sahih mi? Aslı Nedir? Yakmak Haram değil mi?
- Usman İbn Ebi 'Usman şöyle demiştir; “Bazı Şialar Ali İbn Ebi Talib radıyAllahuanh’e geldiler ve: “Ey Müminlerin emiri! Sen O musun?” dediler. Ali: “Ben kimim?” dedi. Şialar: “Sen O’sun” dediler. Ali: “Yazıklar olsun size kimim ben?” dedi. Şialar: “Sen Rabbimizsin” dediler. Ali: “Dönün ve tövbe edin” dedi. Onlar kabul etmeyince boyunlarını vurdu. Sonra kuyular kazarak onları kuyulara attırdı. Sonra Kanber’e: “Bana kesilmiş odunlar getir” dedi. O da getirdi ve onları yaktı. Sonra Ali radıyAllahuanh dedi ki: “Ne zaman bu çirkin işle karşılaştıysam ateş hazırladım ve Kanber’i çağırdım.” (Acurri, eş-Şeri'a, 1940, 1941; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 12/270)

Değerli kardeşimiz,

a) İslam’da temel prensip, ateşle yakma cezasının olmamasıdır. Bu konuda şu hadisler zikredilebilir:

 “Allah her şeyde ihsanı/güzel davranmayı emretmiştir. O halde (hayvanı boğazlarken veya ölüm cezasını hak eden insanı) öldürürken güzelce öldürün ve (hayvanı da) keserken güzelce kesin/boğazlayın. Hayvanı kesecek olan kimse bıçağını keskinleştirsin ve kesilen hayvanı rahatlatsın.” (Müslim, es-Sayd ve’z-Zebaih, 57-1955-)

manasındaki hadiste, ölüm cezasının verilmesi durumunda bu cezayı en hafif, en kolay olan şekliyle verilmesi emredilmektedir.

- Hamzete’l-Eslamî anlatıyor: Resulullah beni bir seriyyenin/müfrezenin başına komutan olarak tayin etti ve:

“Eğer falanca adamı görürseniz onu ateşle yakın.” buyurdu. Ben oradan ayrılırken beni tekrar çağırdı. Yanına vardığımda şöyle buyurdu: “Eğer falanca adamı görürseniz onu öldürün, sakın yakmayın. Çünkü ateşin Rabbi ancak ateşle azap eder.” (Ebu Davud, Cihad, 122)

Bu sahih hadis rivayetleri, ateşle yakmanın caiz olmadığını göstermektedir.

b) Hz. Ali’nin ateşle yakmasına gelince;

- Soruda geçtiği üzere, Hz. Ali’nin bazı mürtetleri ateşle yaktığına dair bilgiler vardır. Bazı rivayetler de genel olarak bazı mürtedleri yaktığı şeklindedir.

Bazı rivayetlere göre ise, kendisine ilahlık isnat eden Rafizilerden Sebeiye konuluna bağlı adamları yakmıştır. İbn Hacer bu rivayetin “hasen” olduğunu bildirmiştir. (bk. İbn Hacer, Fethu’l-Bari,12/270)

- Hz. Ali’nin Zutt Kabilesinden puta tapan bazı adamları yaktığına dair, İbn Ebi Şeybe’nin rivayet ettiği hadisin senedi “munkatı”/zayıftır. (İbn Hacer, a.y.)

- İkrime anlatıyor: Hz. Ali İslam dinini terk eden bazı mürtetleri ateşle yaktı. İbn Abbas bu olayı duyduğunda, “Ben olsaydım, onları ateşle yakmazdım. Çünkü, Resulullah: 'Allah’ın azabıyla (yani ateşle) tazip/azap etmeyin.' buyurdu…" İbn  Abbas’ın bu dediklerini işiten Hz. Ali: “VEYHA İbn Abbas!” dedi. (Buhari, İstitabe, 2; Ebu Davud, Hudud,1)

Alimler, Hz. Ali’nin “Veyha İbn Abbas!” sözünü iki şekilde açıklamıştır.

Birinci yoruma göre: “Veyha” kelimesi, bir kimseye acımak, üzülmek için dolayısıyla söylediği veya yaptığı şeyi beğenmemek, kötülemek için kullanılır. Buna göre Hz. Ali, ateşle yakmayı uygun görmeyen ilgili hadislerin “tenzihen mekruh”u ifade ettiğini düşündüğü için İbn Abbas’ın sözlerinden hoşlanmadığını, hadisin zahirine bakarak bunun haram olduğunu söylemesinden dolayı ona üzüldüğünü göstermek için bu sözcüğü kullanmıştır.

İkinci yoruma göre: “Veyha” kelimesi, bir şeyi beğenmeyi, bir övgüyü ifade eder. Buna göre Hz. Ali bununla şunu söylemek istemiştir: “Maşallah, İbn Abbas bu konuyu ne güzel ortaya koymuştur!” demiş ve kendisinin yaptığının yanlış olduğuna kanaat getirmiştir. (bk. İbm Hacer, Fethu’l-Bari,12/271-272; Munavî, Feydu’l-Kadir, 6/412; Avnu’l-Mabud, 12/3-4; Tuhfetu’l-Ahvezî, 5/20)

- Hz. Ali’nin söz konusu insanları ateşle yakarak öldürdüğüne dair rivayetlerdeki bilgi, alimler arasından farklı anlaşılmıştır:

Bazılarına göre, Hz. Ali bunları tamamen ateşle yakarak öldürmüştür. Diğer bazılarına göre ise, Hz. Ali onları tövbe etmeye çağırmış, bunu kabul etmeyince ateş yakmış ve onları bu ateşin dumanının sızdırıldığı bir çukura koymuştur. Bununla onları caydırmak istemiştir. Ancak onlar orada bu dumandan zehirlenerek ölmüşlerdir. (bk. Hattabi, Mealimu’s-Sünen, 3/293)

- Mürted veya ölümü hak eden başka birinin ateşle yakmanın caiz olmadığında alimlerin büyük çoğunluğu ittifak halindedir.

Ancak, bir adamı ateşle yakarak öldüren kimsenin kısasının ateşle yakılarak gerçekleştirilmesi konusunda ihtilaf vardır. İmam Malik, Şafii, İbn Hanbel, İshak b, Rahuye, Şabi, Ömer b. Abdualaziz’in başını çektiği alimlerin büyük çoğunluğuna göre, ateşle yakan, -kısas olarak- ateşle yakılır. Buna mukabil, İmam Ebu Hanife, Süfyan-ı Sevri, Ata’nın içinde bulunduğu bazı alimlere göre, ateşle yakarak öldüren kimse de -ateşle değil, kısas olarak- kılıçla öldürülecektir. (bk. Hattabi, a.y)

- Bu konuda şunu da belirtmekte fayda vardır:

Savaş esnasında ele geçirilen bir düşmanı ateşle yakarak öldürmek alimlerin ittifakıyla caiz değildir. Bu konudaki delilleri cevabın başında zikredilen ilgili hadislerdir. Eğer düşmanın bulunduğu konumu itibariyle yakmaktan başka ele geçirme veya öldürme yolu kalmamışsa, bu takdirde ateşle yakılması -alimlerin büyük çoğunluğuna göre- caizdir. (bk. el-Mevsuatu’l-Fıkhıyyetu’l-Kuveytiye, 2/125)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet