Sakalı uzun olan ahmak mı oluyor?

1) Ben İbn İdris’e sordum: Sen Selim b. Ebu Hafsan’ı gördün mü? O dedi: “Evet. Onun uzun sakalı vardiya ve aptal idi” (Akili, Zeuful Kebir, c 2, sh 570)
2) Muhammed ibn Beşar dedi ki: Salim ibn Ebi Hafsa'yı gördüm, uzun sakalı vardı, o sakalı yüzünden aptaldı. (Zehebi, Mizanul İtidal c 3 sh 163)

Değerli kardeşimiz,

1) İlgili kıssa için bk. el-Akîlî, ed-Duafa, 2/152.

Akili’nin bunu “duafa” kitabına alması, kıssanın zayıf olduğuna işarettir.

2) Bu kıssanın rivayetini soruda verilen yerde bulamadık.

Genel olarak “sakalı uzun olan ahmaktır”, “ boyu uzun olan ahmaktır, boyu kısa olan fitnecidir” şeklindeki sözlerin -genel ve kesin bir kural olma bakımından- hiçbir kıymet-i harbiyesi yoktur. Tarih boyunca nice kısa sakallı kimselerin ahmak, nice uzun sakallı kimselerin zeki oldukları, bir realite olarak görülmüştür.

İslam alimlerinin büyük çoğunluğuna göre -herhangi bir ayet veya hadise dayanmayan- bu gibi kıssalar doğru değildir. Bazen bir tesadüf eseri olarak sakallı uzun olan kimsenin ahmak olması, öyle bir düsturun varlığını göstermez

Örneğin birçok yerde anlatılan şu hikaye, doğru olsa bile, konunun bir ölçüsü olamaz:

Eski zaman mollalarından biri mum ışığında okumakta olduğu kitapta "Sakalı uzun olanlar umumiyetle ahmak olur." şeklinde bir ibareye rastlar. Bunu okuyunca adamcağız kendi sakalının da çok uzun olduğunu fark eder ve kitaba göre ahmak sayıldığını anlar. Bu durumdan bir an önce kurtulmaya karar verir tabii. Yanında makas olmadığından rahlesinin üzerindeki mumu alır ve sakalını birazcık ucundan yakıp kısaltmak ister. Ancak evdeki hesap çarşıya uymaz. Ucundan tutuşturduğu sakalı istediği noktada söndüremez ve cascavlak kalıverir. Bunun üzerine adam hemen eline kalemi alır ve "Sakalı uzun olanlar umumiyetle ahmak olur." cümlesinin yanı başına şöyle bir haşiye yazar: "Tecrübeyle sabittir!”

Özetle, bu tür sözler bazı özel ve nadir kimseler için tecrübe edilmiş olsa bile genel bir hüküm olmaz, olamaz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet