Hz. Ömer, Atike ile zorla mı evlendi?

1. Hz. Ömer böyle bir şey yapmış mı?
- Bize Affan bin Müslim dedi: “Bize Hammad bin Selem'e rivayet etti: Bize Ali bin Zeyd dedi: Atike, Abdullah bin Ebu Bekrin hanımıydı. Abdullah öldü, ama o, ölümünden önde Atike ile şartlaştı ki, ondan sonra başkasıyla evlenmesin. Onunla evlenmek istediler, ama o, kabul etmedi. Hz. Ömer onun velisine dedi: “Onunla benim hakkımda konuş". Atike’nin velisi onunla konuştu. Ama, Atike itiraz etti. Hz. Ömer dedi: “Onu benimle evlendirin.” Böylece, o, Atike’yi Ömer ile evlendirdi. Onlar yalnız kaldıklarında Atike cinsel ilişkiye girmeye itiraz etti. Ömer ise onu kendine tabi edinceye kadar ona güç gösterdi. Ömer işini bitirdikten sonra “Of. Of. Of.” diyerek çıktı ve Atike’yi terk etti”. (Muhammed ibn Sad, Tabakatu’l-Kubra, cilt-8, sh-208)
2. Hz. Atike hakkında bilgi verir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

Öncelikle ifade edelim ki, bu bilgiler sahih değildir.

a) Tabakat'ta “güç kullanımına” yer vermeyen başka rivayetler de vardır. Birden fazla olan bu rivayetlerin sahih olma ihtimali daha kuvvetlidir.

b) Sorudaki bu rivayette yer alan “Ali b. Zeyd (b. Ced’an), oldukça zayıf bir ravidir. (bk. İbn Hacer, Takribu’t-tehzib, 1/401)

c) Kıssanın anlatımında aklın kabul etmeyeceği ifadeler vardır. Örneğin; “Ömer işini bitirdikten sonra 'Of. Of. Of.' diyerek çıktı ve Atike’yi terk etti.” ifadesini kim kimden duymuştur? Gece karanlığında yeni evlenmiş normal bir vatandaşın yakınına sokulma işi -birçok yönden- kabul edilebilir olmadığı halde, Hz. Ömer gibi mümtaz, heybetli ve halife olan bir zatın -gerdeğe girdiği gecede- yakınına sokulma cesaretini kimse gösteremez.

d) Takvası, fazileti, zahitliği, ilmi, vakarı, cennetle müjdelenmesi ve imameti müsellem olan Hz. Ömer gibi birinin, zorla bir kadını nikâhına alması ve zifaf odasında onun kavga etmesi ve kadın istemediği halde cebren yatağına girmesi gibi çok çirkin işlerde bulunmasını savunmak, ancak ona karşı kin besleyen Şiilere yakışır.

Cevap 2:

Atike bint Zeyd (r. anha)

Atike bint Zeyd b. Amr el-Kureşiyye (ö. 40/660), Aşere-i mübeşşereden Saîd b. Zeyd’in kız kardeşi ve İslamiyet’i ilk kabul eden şair kadın sahabîlerden biridir.

Mekke’de Müslüman olduktan sonra Medine’ye hicret etti. Orada Hz. Ebu Bekir’in oğlu Abdullah ile evlendi. Güzelliği ve cazibesiyle kocasını etkileyerek onun cihad ve benzeri sorumluluklarını gereği gibi yerine getirememesine sebep olması üzerine Hz. Ebu Bekir Atike’yi boşaması için oğluna baskı yaptı. Buna son derece üzülen Abdullah karısından ayrıldı. Fakat bu ayrılıktan duyduğu acıyı içli mısralarla terennüm ettiği bir gece oğlunun ıstırabını duyan Ebu Bekir onun yeniden Atike’ye dönmesine izin verdi.

Hz. Abdullah Taif Muhasarası’nda aldığı bir ok yarasından Medine’de vefat edince Atike çok üzüldü ve ölünceye kadar kocasına ağlayacağını ifade eden bir mersiye söyledi.

Bununla birlikte bir yıl sonra (12/633) Hz. Ömer ile evlendi. Evlenmeden önce Hz. Ömer’den namazını Mescid-i Nebevî’de cemaatle kılmasına engel olmayacağına dair söz aldı. Nitekim Hz. Ömer Ebu Lülü tarafından mihrapta şehid edildiği sırada Atike mescidde bulunuyordu.

Ayrıca, Hz. Ömer’den önce onun büyük kardeşi Zeyd b. Hattab’la evlendiği, Zeyd’in Yemâme’de şehid olması üzerine Hz. Ömer’in onu nikahladığı da rivayet edilmiştir.

Atike Hz. Ömer’in şehid edilmesinden sonra üçüncü (veya dördüncü) evliliğini Zübeyr b. Avvam ile yaptı. Zübeyr’in şehid edilmesi üzerine onun için de bir mersiye söyledi.

Zübeyr’den sonra Ali b. Ebu Talib’in onunla evlenmek istediği, fakat Medine halkı arasında yaygın hale gelen ve Hz. Ali tarafından söylendiği rivayet edilen, “Kim şehid olmak isterse Atike ile evlensin.” sözünü hatırlatarak Atike’nin bu evliliğe razı olmadığı söylenir.

Yine bazı kaynaklarda Atike’nin Hz. Ali’nin oğlu Hüseyin’le evlendiği ve hatta Kerbela’da Hz. Hüseyin’in şehid edildiğini gördüğü, onun yüzünü topraktan kaldırarak bu feci cinayeti işleyenleri lânetlediği ve Hüseyin’e bir mersiye ile ağladığı da rivayet edilmektedir.

Vefat eden her kocası için mersiyeler söyleyen ve şiirleri örnek (şahid) olarak gösterilebilecek kadar iyi bir şair olan Atike’nin Hz. Peygamber (asm) hakkında da bir mersiyesi vardır.

Kaynaklar:

İbn Sa‘d, et-Tabaḳāt, II, 332.
İbn Kuteybe, Uyûnü’l-ahbâr, IV, 114-115.
Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, el-Eġānî, Beyrut 1959, XVIII, 7-13.
Abdülkādir el-Bağdâdî, Hizânetü’l-edeb, IV, 350-352.
İbn Abdülber, el-İstîʿâb, IV, 364-367.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, VII, 183-185.
İbn Kesîr, el-Bidâye, VII, 250.
Aynî, ʿUmdetü’l-kārî, Kahire 1348, VI, 194-195.
Zeyneb bint Yûsuf, ed-Dürrü’l-mensûr, Bulak 1312.

(bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Atike bint. Zeyd md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet