Ölüme yakinen inanana şaşarım, nasıl sevinçli olabiliyor, sözü hadis midir?

- Imam-ı Gazali Hazretlerinin Mecmü'atü'r-resail isimli eseri var mıdır, bu eserde geçen kudsi hadislerin sıhhati nedir?
- Yüce Allah (c.c) şöyle buyurmaktadır:
1) "Ey insanlar! Fâni bir dünyaya ve sonu olan bir hayata nasıl rağbet ediyorsunuz? Hiç şüphesiz itaat edenler sekiz kapısından cennetlere girerler. Her bir cennette yetmiş bin bahçe bulunmaktadır. Bu bahçelerden her birinde de yakuttan yapılma yetmiş bin köşk vardır. Bu köşklerde ise zümrütten yetmiş bin ev ve bu evlerin her birinde kırmızı altından yetmiş bin oda vardır. Bu odaların her birinde beyaz gümüşten yetmiş bin asma kat vardır ki, bu asma katların her birinde de yetmiş bin siyah renkli sofra bulunmaktadır. Bu sofralardan her birinde mücevherden yapılma yetmiş bin tabak ve her tabakta yetmiş bin çeşit yemek vardır. Her bir asma katta kırmızı altından yetmiş bin yatak, bunların her birinde yetmiş bin ipek, kalın ve ince atlastan yapılmış yetmiş bin döşek bulunur. . . .
2) "Ey Ademoğlu! Ölüme yakinen inanana şaşarım, nasıl sevinçli olabiliyor? Hesaba kesinkes inanana şaşarım, nasıl mal toplayabiliyor? Kabre şüphesiz olarak inanana şaşarım, nasıl gülebiliyor? Ahirete ikanı olana şaşarım, nasıl istirahat edebiliyor? Dünyanın zevaline inananın haline şaşarım, o nasıl onunla tatmin olabiliyor? Diliyle alim, kalbiyle cahil olana şaşarım. Kalbi temiz olmadığı halde, suyla temizlenmeye çalışana şaşarım. Kendi ayıplarından gaflet edip, insanların ayıplarıyla uğraşana yahut Allah-u Te'ala'nın kendisini gördüğünü bilip de hala O'na isyan edene ya da tek başına öleceğini, tek başına kabre gireceğini ve tek başına hesaba çekileceğini bilenin hâlâ nasıl insanlarla ünsiyet kurabildiğine şaşarım. Benden başka hakiki hiçbir ilah yoktur, şüphesiz ki Muhammed Benim kulum ve Rasulümdür." (Gazali, Mecmü'atü'r-rasail, 7/87)

Değerli kardeşimiz,

İmam Gazali’ye nispet edilen “Mecmü'atü'r-resail” isimli eser, müellif tarafından bu isimle yazılan bir kitap değildir. Bazı yayın evleri, Gazali’nin 20’den fazla eserini bir araya getirip aynı kitapta basmış ve bu ismi vermişlerdir. Türkçedeki tercümede de bunu kullanmışlar.

1)  “Ey İnsanlar!” diye başlayan uzun bir hadisin bir bölümü soruda yer almıştır. Bu rivayetin uydurma olduğu bildirilmiştir. (bk. Merkezu’l-Fetva, rakam: 213121)

- Değişik başlangıca sahip olmakla beraber, aynı ifadeleri kullanan kaynakların rivayet ettiği sened zincirinin hepsinde “Cisr b. Ferkad” adında -yaramaz- bir ravi vardır. (Örneğin bk. Bezzar, el-Bahru’z-zehhar, 9/43; Taberani, el-Kebir, 18/160; İbnu’l-Cevzi, el-Mvduat, 3/252-53;  Beyhaki, el-Ba’s:1/178 ).

- İbn Cevzi, bu rivayetin uydurma olduğunu açıkça ifade etmiştir. (bk. a.g.y)

- Hafız Heysemi de Taberani’den naklettiği bu rivayet için “İçinde Cisr b. Ferkad adında zayıf bir ravi var.” diyerek, rivayetin zayıflığına işaret etmiştir. (bk. Mecmau’z-Zevaid, 7/31)

2) “Ey Âdem oğlu” diye başlayan hadis rivayetine gelince, bunu sahih hadis kaynaklarında bulamadık.

Bununla beraber bu rivayet bazı tarih kaynaklarında yer almış ve bunun Hz. Musa’nın sahifelerinde zikredildiği belirtilmiştir. (Örneğin bk. Tarihu’t-Taberi, 1/451-452)

Ancak senedinde yer alan “el-Madi b. Muhammed” adlı ravinin çok zayıf olduğu bildirilmiştir.

- İbn Abbas’tan gelen rivayette “bunun altından bir levha içinde yazılı olduğu” bildirilmiştir. (bk. Beyhaki, ez-Zühdü’l-kebir, 1/214)

- İbn Hibban bunu “Sahih”inde zikretmiştir. (bk. 2/76) Bazı alimlere göre bu eserde en “münker” hadis budur.

- Bezzar da Ebu Zer’den yapılan bu rivayet için “bunun başka bir senedi yoktur” demek suretiyle rivayetin zayıf olduğuna işaret etmiştir. (bk. el-Bezzar, Müsned, 9/ 454; Keşfu’l-Estar, 3/57)

Özetlersek, kutsi hadis olarak bildirilen bu iki hadis rivayeti, meviza ve rikak kitaplarında yer almasına rağmen, muhakkik araştırmacıların büyük çoğunluğu bunların zayıf olduğu görüşündedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet