İslâmiyet, köleliği birden kaldıramaz mıydı?

Değerli kardeşimiz,

فَاِذَا لَق۪يتُمُ الَّذ۪ينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتّٰٓى اِذَٓا اَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ

“Kafirlerle (savaşta) karşılaştığınız zaman boyunlarını vurun.  Nihayet onlara tam galip geldiğinizde bağı sıkı bağlayın (sağ kalanlarını esir alın).” (Muhammed, 47/4)

Kur'an-ı Kerimde ve hadis-i şeriflerde kölelikle ilgili hükümlerin de bulunması bazılarının zihinlerini meşgul etmekte ve “Allah'ın dini, köleliği nasıl kabul eder?” şeklinde bazı sorular hatıra gelebilmektedir. Bu meselede şu noktalar iyi bilinirse, konu zihinlerde netleşecek ve açıklığa kavuşacaktır.

- 14 asır evvelinde kölelik dünyanın hemen her yerinde vardı.

- İslâmiyet, esirleri köle yapmayı emretmez. Bu konuda, Kur'an'da ve hadiste bir emir asla söz konusu değildir. Asıl olan hürriyettir, kölelik ârizidir. (Vehbe Zuhayli, el-Alâkâtu'd-Düveliyye fi'l-İslam,  Müessesetü Risale, Beyrut, 1989, s., 81; Servet Armağan, İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Diyanet Yay. Ankara, 1987, s., 49-50)

- Uygulamada, zaman zaman Müslümanların esirleri köleleştirmesi, günün savaş şartlarından kaynaklanan bir durumdur. (Kutub, Fi Zılali'l-Kur'an, VI, 3285; Ahmet Özel, “Esir” DİA, XI, 385; Abdülaziz Hatip, Gönüllerin Fethinde Cihad,  Gençlik Yay. İst. 1994, s., 152-153) Karşı taraf Müslüman esirleri köleleştirirken, onlardan alınan esirleri serbest bırakmak, iyi bir siyaset olmasa gerektir.

- İslâmiyet, köleliği birden kaldırmak yerine, tedricen kaldırmayı esas almıştır. Zira insanlık âleminde yerleşmiş köklü bir âdeti birden kaldırmak mümkün değildir. Hata ile öldürme, zıhar, yemin kefaretleri gibi durumlarda köle azat edilmesi esası vardır. (bk. Nisa, 4/92; Maide, 5/89; Mücadele, 58/3) Köle azat etmek, Allah'a yaklaştırıcı bir ibadet olarak takdim edilmiştir. (Mesela, bk. Bakara, 2/177; Beled, 90/13) Zekâtın verilme yerlerinden biri de kölelerdir. (Tevbe, 9/60)

Hz. Peygamber (asm), kölelerle ilgili şöyle der:

"Onlara, ‘kölem, cariyem’ demeyin. ‘Oğlum, kızım’ deyin." (Buhârî, Itk, 50-51; Müslim, Elfaz, 13-15).

 "Onlara yediğinizden yedirin, giydiğinizden giydirin..." (Buhârî, Itk, 15; Müslim, Eyman, 38)

Görüldüğü gibi, İslâmiyet kölelik sistemini kaldırırken tedrice riayet etmiş, mevcut uygulamayı da en insanî bir şekilde yapmıştır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet