Vehbi ilim nedir?

Değerli kardeşimiz,

وَاَوْحَيْنَٓا اِلٰٓى اُمِّ مُوسٰٓى اَنْ اَرْضِع۪يهِ

“Musa’nın annesine ‘çocuğunu emzir’ diye vahyettik (ilham ettik)…” (Kasas, 28/7)

İlim, bir cihetle vehbî ve kesbî olmak üzere ikiye ayrılır. Kesbî ilim; okuyarak, dinleyerek, araştırarak öğrendiklerimizdir. Vehbî ilim ise, peygamberlere gelen vahiy ve veli zâtlara gelen ilham türünden olan bilgilerdir. Bunlardan birincisi satırdan, diğeri sadırdandır, yani kalptendir. İlham; kesbî değil, vehbidir, aniden kalpte beliren özel bir bilgiyi ifade eder.

Kalbe gelen dört türlü ilham vardır:

1. Şeytandan gelen vesveseler.
2. Nefisten gelen telkinler (hevacis).
3. Melekten gelen ilhamlar (havatır).
4. Allah’tan gelen ilhamlar (varidat).

Veli bir zâtın kalbine gelen ilham, başkalarını bağlayıcı değildir, ama dinin genel ölçülerine aykırı değilse reddedilmesi de uygun olmaz. Günümüzde bilimsel olarak “epifiz bezi”, "üçüncü göz” gibi kavramlarla anlatılan durumlar, tasavvuf ilminde “kalp gözü, kalp kulağı” gibi kavramlarla anlatılmıştır. Böyle halleri yaşamayan kimselerin, velileri de kendilerine kıyas ederek inkâr etmeleri yanlış olur. Bilim dünyasının sıra dışı Einstein, Nicola Tesla gibi fertleri olması misali, maneviyat dünyasının ilhama mazhar Abdulkadir Geylani, Şah-ı Nakşibend gibi evliyaları vardır.

Ayna ne kadar parlaksa, mukabilindeki eşyayı o kadar net yansıtır. Kalp aynası da ne kadar parlaksa, o kalpte ilham parıltıları o derece net olur. Böyle zâtlar, manevi mücadelelerine bir mükâfat olarak nice müşahadelere nail olurlar. Ama Jean Herbert'in de dediği gibi,  "kıyıdakiler engin denizlere açılanların hikâyelerini şüpheyle karşılar." (Meriç, Bir Dünyanın Eşiğinde, s. 143)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet