Şeriatta maymun asılabilir mi?

- III. Murat zamanında maymunlar toplumu yoldan çıkarmasın diye idam edilmiş böyle bir şey var mıdır şeriatta?
- Tarihi olarak böyle bir olay var mı, yoksa uydurma mı?
- Dul kadın uğruna ipte can verdiler:
Bir zamanlar sadece insanları değil, maymunları bile idam ettiğimizi gösteren yandaki çizimi, Reşad Ekrem Koçu'nun eski bir yayınından aldım. Koçu, 17. yüzyılın başlarında İstanbul'da maymunların topluca idam edildiklerinden söz ediyor ve şöyle yazıyor:
‘‘Yelken ve kürek devri gemiciliği zamanında direklerin tepesine tırmanarak korsan gözcülüğü yapan talimli maymunlardan istifade edilirdi. İstanbul'da Tersane Kapısı önünde 'gemi maymunu' yetiştirip satan esnaf dükkanları vardı. Bir gün Üçüncü Murad'ın hürmetini kazanmış olan vaizlerden Abdülkerim Efendi 'kadınlar maymunları fuhuş aleti yaparlar' deyip başına binlerce kişiyi topladı, bu dükkanları bastı ve zavallı hayvanları idam ettirdi’’
S. Kaliç. (2012). Tarihimizdeki Garip Olaylar. ISBN: 6055675509. Yayınevi: Maya Kitap.
M. Bardakçı. Eskiden Maymunları Bile Idam Ederdik. (09 Temmuz 2000). Alındığı Tarih: 22 Kasım 2018.
S. Akın. İnsanlar Cehennemi. (23 Mart 2007). Alındığı Tarih: 22 Kasım 2018. Alındığı
Sanal Gaste. İstanbul'un Tüm Maymunları Neden İdam Edilmişti?. (22 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 22 Kasım 2018.
D. Gürlek. (2015). Kültür Dünyamızdan Manzaralar. ISBN: 9756444597. Yayınevi: Kubbealtı Neşriyat.

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, böyle bir infaz yapılmış ise şeriata aykırı olarak yapılmıştır. Eğer bir kadın maymunu veya başka bir hayvanı alıştırır da onunla cinsel temas yaparsa ve durum mahkemeye intikal ederse hayvan değil, kadın, tazir çerçevesinde cezalandırılır, hayvan da tabii çevresine bırakılır.

Soruda verilen bilgilere gelince:

Konuya birkaç açıdan bakmak mümkündür:

1. Soruda maymunlar konusunu ilgilendiren bilgi; popüler bir tarih yazarı ve gazeteci olan, ama şu an hayatta olmayan Reşad Ekrem Koçu'nun "Tarihimizde Garip Vakalar" adlı kitabından alınmıştır. Reşad Ekrem Koçu bu bilgiyi kitabına alırken, bilginin doğruluğunu ve sahihliğini gösterecek bir kaynak adı vermemektedir. (Reşat Ekrem Koçu, Tarihimizde Garip Vakalar, Varlık Yayınevi, 1971, s. 8-9)

Bu açıdan maymunların öldürülmesi ve ağaçlara asılması ile ilgili anlatılanlar yüzde yüz güvenilecek bir bilgi değildir.

2. Diğer yandan adı geçen yazar; popüler bir tarih yazarı ve gazeteci olmakla, Koçu'nun her dediğine güvenmek ve tartışılmaz bir doğru kabul etmek yanlış olur. Çünkü o, hem söylediklerinin kaynağını göstermemekte, söylediklerini bir tarihi belgeye dayandırmamaktadır hem de popüler bir tarih yazarı olmakla her söylediğinde güvenilir olduğu anlamına gelmemektedir.

3. Reşat Ekrem Koçu'nun söylediklerini, yine hiçbir tarihi vesika ve belgeye dayandırmaksızın 9 Temmuz 2000 tarihinde, Murat Bardakçı bir yazısında iktibas etmektedir. Reşat Ekrem Koçu’dan alıntıladığı satırlar şöyledir:

“Yelken ve kürek devri gemiciliği zamanında direklerin tepesine tırmanarak korsan gözcülüğü yapan talimli maymunlardan istifade edilirdi. İstanbul'da Tersane Kapısı önünde 'gemi maymunu' yetiştirip satan esnaf dükkanları vardı. Bir gün Üçüncü Murad'ın hürmetini kazanmış olan vaizlerden Abdülkerim Efendi 'kadınlar maymunları fuhuş aleti yaparlar' deyip başına binlerce kişiyi topladı, bu dükkanları bastı ve zavallı hayvanları idam ettirdi.”

4. Bu konuda Murat Bardakçı'dan sonra İnternet'te yazanlar da genelde Murat Bardakçı’yı kaynak göstererek maymunların öldürülmesiyle ilgili yazılarını kaleme almışlardır. Dursun Gürlek de 2005 yılında Kubbealtı Neşriyatça yayınlanan "Kültür Dünyamızdan Manzaralar" adlı kitabında aynı konudan söz eder.

5. Abdülkerim Efendi, önce III. Murad'ın imamı (Hünkâr İmamı) olarak vazife yapmış, sonradan III. Murad öneminde Rumeli Kazaskeri olmuştur. Güzel konuşan ve güzel vaaz veren, sert mizaçlı biriydi.

6. Böyle bir olay gerçek olsa bile, olayda kaç maymunun öldüğü ve asıldığı belli değildir. Öldürülen birkaç maymun olabileceği gibi, daha fazla da olabilir. Genelde bu tür olayları diline dolayan ve Osmanlılarda hayvan haklarına riayet edilmediğini söyleyen bazı kimseler; İslam hukuku ile idare edilen Osmanlıları kötülemeyi hedefleyebilir. 600 yıl yaşayan bir devleti, kaynaklarını sorgulamadan 17. yüzyılda yaşanmış kabul ettikleri bir tek olayla yargılamak isteyebilir. Böyle bir olay gerçekleşse bile bu bir kere yaşanmış bir hatadır. Osmanlıların bütün zamanlarına teşmil edilemez. Geçelim hayvanları, dünyada her gün kendilerine medeni diyen emperyalist ve sömürgeci devletler; suçsuz yere insanları öldürmekte, onların zenginliklerine el koymakta ve onlara işkence yapabilmektedirler. Irak’ı işgal eden bir devlet, orada bir milyon sivil insanı öldürebilmiştir. 

8. Oysa zamanımızda, değil maymunlar, zaman zaman köpekler, kediler ve başka hayvanlar işkence görmekte ve feci şekilde öldürülmektedir. Bu durumu cumhuriyet düşmanlığında kullanmak doğru olabilir mi?

İslamiyet, ana kural olarak hayvanlara şefkat ve merhameti emreder. Diğer yandan zararlarından kurtulmak için gerekirse, onların acı çekmeyecek şekilde itlaf edilebileceğini karara bağlar.

İslam’da hayvanlara şefkat ve merhametle ilgili olarak bk.:

- Sarıcık, Murat, "Hz. Peygamber'in Canlılara Şefkat ve Merhameti", III. Kutlu Doğum Sempozyumu 20 Nisan, 2000, Isparta, s. 195- 214; 
- Sarıcık, Murat, "III. Murad Devrinden Hayvan Haklarıyla İlgili Bir Ferman", SDÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 1999, Sayı: 6, Isparta, s. 69-78; 
- Sarıcık, Murat, "Kültürümüzde Kuş Yuvasına ve Yavrusuna Dokunmama Konusunda Birkaç Örnek", SDÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 2001, Sayı: 8, Isparta, s. 17-34; 
- Sarıcık, Murat, "Hayvanlar Şefkat ve Merhamet Açısından Bazı Cahiliye Âdetlerine Son Verilmesi ", SDÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 2004/2, Sayı: 33, Isparta, s. 61-86.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet