Ebussuud Efendi fen ilimlerini kaldırmış mı?

- Şeyhülislam Ebussuud Efendi 'nin medreselerden fen ilimlerini kaldırdığı doğru mudur?
- Bu husus nasıl değerlendirilmelidir? 

Değerli kardeşimiz,

Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin medreselerden fen ilimlerini kaldırdığı iddiası doğru değildir.

Konuya farklı açılardan cevap vermek mümkündür:

1. Osmanlı kazaskeri ve Şeyhülislamı, aynı zamanda büyük bir hukuk ve tefsir alimi olan Ebussuûd Efendi’nin fen ilimlerini kaldırması iddiası tutarsızdır, yanlıştır. 

Bu tür dedikodular, Ebussuud Efendi’nin hayatını, eserlerini, tefsirini ve İslam hukuku ile ilgili fetvalarını bilmemekten ve cehaletten ya da İslam düşmanlığından kaynaklanan bir iftiradır.

2. Ebussuud Efendi bir Ehl-i sünnet alimi olarak, Hanefi mezhebine sıkı sıkıya bağlı olan ve fetvalarını bu mezhep çerçevesinde veren, fakihlerin Ashab-ı Tahric veya Ashab-ı Tercih rütbesinde kabul ettiği bir fıkıh, yani İslam hukuku alimi ve bir müfessiridir. 

Bu açıdan onun fen ilimlerini kaldırdığını iddia etmek, Hanefilerin fen ilimlerini kaldırdığını iddia etmek demektir. Hanefi fakihler tarih boyunca fen ilimlerini kaldırmadıklarına göre; fetvalarını Hanefi fıkıh anlayışına göre veren Ebussuud Efendi'nin de fen ilimlerini kaldırdığı asla düşünülemez.

3. Ebussuud Efendi fen ilimlerini kaldırmak isteseydi; bunu eserlerinde; mesela başta Fetvalarında ve Ebussuud tefsirinde veya başka eserlerinde yahut özel bir risalede açıklardı. Onun eserlerinde böyle bir görüş ve fetva söz konusu değildir.

4. O fen ilimlerini kaldırmakla ilgili bir fetva kaleme alsaydı veya bu görüşünü bir kitabında veya risalesinde belirtseydi; bu duruma öncelikle müfessir Ehl-i sünnet alimleri ve fıkıhçıları karşı çıkardı. Çünkü bu durum çok dikkat çeken bir husus olurdu. İslami ilimleri iyi bilen ve bu konuda mütehassıs olanlar da bunu bilirler. Bu sebeple onun fetvasına karşı çıkılır, bu konuda fetvalar verilir, risaleler yazılır ve bu hata düzeltilmek istenirdi. Böylece tarihte fen ilimleri söz konusu olunca en önce fen ilimlerine karşı çıktığı iddia edilen Ebussuud akla gelirdi.

Ayrıca, İslam’a saldırmak isteyenler de Ebussuud'un bu görüş ve fetvasını ortaya koyarak; onun nasıl fen ilimlerine karşı çıktığı hakkında yazılar kaleme alırlar; bu cihetle Ebussuud'a ve İslama saldırırlardı. Şu an internette ve elimizde bu konuda Ebussuud'dan naklen önemli belgelere sahip olurduk. Konunun önemli belgeleri ve vesikaları bulunurdu.

5. Fen ilimlerine karşı çıkmak ve onları ortadan kaldırmak demek; fen ilimleriyle yapılmış ve vücuda getirilmiş, fen ilimlerini ilgilendiren yapılara, kalelere, camilere mimarlığa, yapı tekniklerine, yollara, kuyulara, minarelere, çeşmelere, köprülere, kılıçlara, mühendisliğe, toplara, gemilere, yelkenlere, arabalara, su yollarına, hattatlığa, kaleme hokkaya, kağıda, bütün sanatlara ve zanaatlara... karşı çıkmak ve onların kaldırılmasına taraftar olmak ve bunu savunmak demektir. Bunların yıkılmasını ve yok edilmesini istemektir. 

Tarihte Ebussuud ile ilgili bu konuları ilgilendiren olumsuz bir olay bile yaşanmamıştır. Aksine yapılması mimarlık ve inşaat mühendisliğini ilgilendiren Süleymaniye Camisinin temeli Ebussuud Efendi tarafından atılmıştır.

Özetle, konuya bu açılardan bakarsak işin hakikati ve fen ilimlerinin kaldırılmasının söz konusu olmadığı anlaşılır.

Kaynaklar:

"Ebussuûd Efendi", DİA, X, İstanbul 1994, s. 365- 371.
Sarıcık, Murat, Sorularla Hz. Muaviye, Isparta 2019, s. 376 vd.
Karaman, "İçtihad ve Tecdid, İslam'a Giriş-Evrensel Mesajlar, Ankara 2008, s. 47- 48.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet