Sebe suresi 13. ayete rağmen heykel yapmak nasıl günah oluyor?

​"Onlar Süleyman'a kalelerden, heykellerden, havuzlar kadar (geniş) leğenlerden, sabit kazanlardan ne dilerse yaparlardı. Ey Davud ailesi! Şükredin. Kullarımdan şükreden azdır!" (Sebe-13)
- Bu ayete rağmen heykel yapmak nasıl günah oluyor?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Onlar Süleyman'a isteğine göre yüksek ve görkemli binalar, heykeller, havuz gibi lengerler, yerinden kalkmaz kazanlar imal ederlerdi. Ey Davud ailesi! Şükür için çaba gösterin. Kullarım arasında hakkıyla şükredenler pek azdır.” (Sebe, 34/13)

"Yüksek ve görkemli binalar" şeklinde çevirdiğimiz "mehârîb" kelimesi "korunaklı yüksek mekanlar, kaleler, ihtişamlı yüksek binalar, saraylar, mabetler" gibi manalarla açıklanmıştır.(1) 

Hz. Süleyman zamanında inşa edilen saray, kale, sarnıç, hamam gibi yapıların kalıntıları araştırmacılar tarafından Filistin, Arabistan ve başka yerlerde gösterilmektedir.(2)

"Heykeller" diye tercüme edilen "temâsîl" kelimesi ile ilgili olarak tefsirlerde genellikle, bunların bakır, cam, mermer gibi maddelerden yapılmış melek, peygamber ve salih kişilerin heykelleri olduğu, insanların bu sembolleri görüp onlar gibi kulluk etmelerinin sağlanmasının amaçlandığı belirtilmektedir.

Heykel yapmanın zulüm ve yalan söyleme gibi özündeki kötülük sebebiyle yasak bir fiil olmadığı hatırlatılıp bu konuda şeriatlar arasında farklılıkların bulunabileceği, Hz. Süleyman zamanında dinen yasak sayılmayan bu fiilin belirli şartlar altında ve belirli gerekçelerle İslam'da yasaklandığı üzerinde durulmaktadır. Bazı müfessirler ise o dönemdeki heykellerin de insan heykeli olmayabileceğinden söz ederler.(3)

Ayette "şükredin" denmeyip "şükür için çaba gösterin" şeklinde çevrilebilecek bir ifade kullanılmış olması, İslâmî anlayışta şükrün davranışlara yansıtılmasının esas olduğuna işaret eder.(4) 

Gramer açısından yapılan izahlar dikkate alınarak(5) ayet metnindeki ilgili cümleyi "Size verdiklerinden ötürü O'na şükür olmak üzere Allah'a itaat kapsamında ameller yapın", "Şükür mahiyetinde ameller yapın" veya "Hakkıyla şükredin" şeklinde de çevirmek mümkündür.

Hz. Peygamber (asm)'in minbere çıkıp bu ayeti okuduktan sonra şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:

"Şu üç haslet kime verilmişse -ayetteki ifadesiyle- şükür davranışı göstermek de kendisine nasip olmuş demektir: Kızgınlık ve sükûnet halinde adaletli davranmak, yoksulluk ve zenginlikte itidalli harcama yapmak, gizli ve açık durumlarda Allah korkusunu korumak."(6)

"Hakkıyla şükredenler" diye çevirdiğimiz "şekûr" için;

- Şükrü eda edebilen;
- Sağlam bir inançla, aczini ve kusurluluğunu itiraf ederek bütün kalbini, dilini, bedenini ve vakitlerinin çoğunu şükrün ifasına veren ve bunun için azami çabayı gösteren kişi;
- İçinde bulunduğu şartlar ne olursa olsun bütün durumlarda şükretme tavrını koruyabilen kişi,

gibi açıklamalar yapılmıştır.

Bazı müfessirlerin "Bundan maksat, şükretmekten aciz olduğunu anlayan kişidir"(7) şeklindeki yorumu, bu gibi kişilerin "pek az" olduğu bilgisinin izahını da kolaylaştırmaktadır.

Nitekim bir ayette belirtildiği üzere insanlar Allah'ın nimetlerini adet değil tür olarak bile saymaya kalksalar başaramazlar.(8)

Dolayısıyla belirtilen ayet ışığında burada şükürden âciz olduğunu idrak edebilenlerin çok az olduğuna işaret edildiği söylenebilir. Bu temayı destekleyen bir rivayete göre Hz. Davud şöyle münacatta bulunmuştu:

"Ya Rabbi! Sana şükretmemi sağlayan ilham ve güç de senin nimetlerin olduğuna göre, ben senin nimetlerine şükre nasıl güç yetirebilirim!"

Bunun üzerine Allah Teâlâ şöyle buyurdu: Ey Davud! İşte şimdi beni hakkıyla tanıma mertebesine erişmiş bulunuyorsun.(9)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Resim ve fotoğraf konusunda detaylı bilgi verir misiniz? İslâm'ın bu ...
- HEYKEL.

Dipnotlar:

1. Zemahşerî, İbn Atıyye, ilgili ayetin tefsiri.
2. bk. J. Walker, "Süleyman [Sulaymân b. Dâvûd] İA, XI, 17.
3. Meselâ bk. Zemahşerî, İbn Atıyye, ilgili ayetin tefsiri; Kitâb-ı Mukaddes'te konuya ışık tutan bazı bilgiler için bk. II. Tarihler 3/10-13,4/1-22.
4. bk. İbrahim 14/7.
5. Meselâ bk. Şevkânî, ilgili ayetin tefsiri.
6. İbn Atıyye, ilgili ayetin tefsiri.
7. Zemahşerî, ilgili ayetin tefsiri.
8. İbrahim, 14/34.
9. İbn Atıyye. Diyanet-Kuran Yolu, ilgili ayeti tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet