Peygamberimiz nefis muhasebesi yapmış mıdır?

​- Peygamberimiz de nefis muhasebesi yapmış mıdır?
- Eğer yapmışsa peygamberimizin kendi nefis muhasebesinden örnekler verir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

- Nefis muhasebesi, yalnız nefsin kusurlarını görmek, günahları düşünmek değildir. Bunun yanında çok daha ince takva mertebeleri vardır. Bunu kalbimizin defterine not etmekte yarar vardır.

- Hz. Peygamber (asm)’in nefis muhasebesi yaptığına dair açık bir ifadeye rastlayamadık. Ancak hayatı, onun nefis muhasebesi yaptığını göstermektedir.

Bu konuda şu noktalara dikkat çekmekte fayda vardır:

1. Hz. Aişe anlatıyor:

“(O gerçek müminler) verilmesi gerekenleri verirlerken (bile) Allah’ın huzuruna varacaklarını düşünerek kalpleri ürperir.” (Müminun, 23/60) ayetinde söz konusu edilenler, ‘içki içen, hırsızlık yapan kimseler mi?’ diye sordum. Hz. Peygamber (asm): ‘Ey Sıddık’ın kızı! Bunlar, namaz kılıp, oruç tutan, sadaka veren kimselerdir. Yaptıkları hayırlı işlerinin kabul edilmemesinden korkarlar. İşte hayır işlerinde yarışanlar bunlardır.’ diye buyurdu.” (bk. Tirmizî, Tefsîr, 23/3175; İbn-i Mâce, Zühd, 20)

Bu hadisin ifadesi, nefis muhasebesinin yalnız günahlarla sınırlı olmayıp, yapılan salih amellerin kabul edilip edilmemesi ile de ilgili olabileceği ve ayeti bu şekilde açıklayan Hz. Peygamber (asm)’in de bu tür muhasebelerinin olduğunu gösteriyor.

2. Yine Hz. Aişe (ra) anlatıyor:

"Peygamberimiz geceleri mübarek ayakları şişinceye kadar ibadet ederdi. Ben kendisine, 'Ey Allah'ın Resûlü, geçmişte işlenmiş ve gelecekte işlenmesi muhtemel bulunan günahlarını Allah Teâlâ bağışladığı halde, niçin bu kadar yoruluyorsunuz?' dedim. Peygamberimiz: ‘Ya Aişe! Allah’a şükreden bir kul olmayayım mı?’ buyurdu." (Buhari, Teheccüt, 6; Müslim, Kitabu Sıfati'l-Müsafirine ve Kasrihim, 18)

Peygamberimiz (asm) bu sözleri ile Allah korkusundan çok, Allah sevgisi ve ibadet zevki ile böyle namaz kıldığını ifade etmiştir.

3. Nebevi bir münacat olan Cevşenü’l-kebir ve daha pek çok münacatında, Hz. Peygamber (asm)’in gösterdiği tazarru ve niyaz; yalvarış ve yakarışları esnasında seslendirdiği hususlar, onun nefis muhasebesi yaptığının göstergesidir.

4. Hz. Peygamber (asm)’in günde yüz defa tövbe ve istiğfarda bulunması, onun ne kadar ciddi bir muhasebe içinde olduğunu göstermektedir.

Rivayet göre, Hz. Peygamber (asm), şöyle buyurdu:

“Muhakkak ki kalbime bazı tortular konur ki, günde yüz defa tövbe istiğfar ediyorum.” (bk. Müslim, Zikir, 41; Ebu Davud, Vitir, 26)

Hz. Peygamber (asm)'in bu manaya gelen ifadesi, onun kulluktaki o mümtaz konumunu ve kılı kırk yaran sorumluluk anlayışını da ortaya koymaktadır.

- Bazı alimlere göre, bu hadis-i şerif, Hz. Peygamber (asm)'in her zaman devam ettiği bazı zikir, evrad ve tefekkürlerini -bir beşer olarak bazen- unuttuğunu ve bu sebeple tövbe istiğfar ettiğini ifade etmektedir.

Diğer bazılarına göre, Hz. Peygamber (asm) bazen Allah’ın marifetinde öyle bir hâl alırdı ki, Allah korkusundan dolayı tamamen zikir ve tevhidde müstağrak olurdu veya kalbini vakar, huzur ve sekinet bürürdü ve -büyük bir nimet şeklinde gördüğü- bu güzel haletten ötürü -şükür olarak- tövbe ve istiğfar ederdi.

Diğer bazı alimlere göre, Hz. Peygamber (asm) her an kulluk basamaklarında terakki edip ileriye gidiyordu. Bir yukarı basamağa çıktığında, bir önceki basamakta bulunmaktan ötürü tövbe ve istiğfar ederdi. (bk. İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 11/101-102)

Bütün bunlar Hz. Peygamber (asm)’in herkesten çok Allah’tan korktuğu için herkesten çok nefis muhasebesi yaptığını göstermektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet