Nefis nasıl kontrol altına alınabilir?

el keyyisü men dane nefsehu ve amile lima badel mevt. Men dane nefsehu kısmına çok takıldım çok farklı şekilde izah edilmiş men dane nefsehu tercüme eder misiniz ve manasını verir misiniz? Nefsi kontrol altına almak ne demek? Nefis nasıl kontrol altına alınabilir? Benim için çok önemli.
Ayrıca hadisin hem Arapçasını hem de tamamının anlamını da verirseniz memnun olurum. Allah razı olsun

Değerli kardeşimiz,

İlgili hadis-i şerif şöyledir:

الكَيِّسُ مَنْ دَانَ نَفْسَهُ، وَعَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ

وَالْعَاجِزُ مَنْ أَتْبَعَ نَفْسَهُ هَوَاهَا، وَتَمَنَّى عَلَى اللهِ الأَمَانِيَّ

“Akıllı (keyyis) kişi; nefsini hesaba çeken ve ölümden sonrası için amel hazırlayan kimsedir.

Aciz kişi ise nefsini arzularının peşine takan, sonra da Allah’tan (çalışmadan) bol ümitler bekleyen kimsedir.” (Tirmizî, Sıfatü’l-Kıyâme 25, No: 2459)

Hadis hasendir. (Tirmizi, a.y.)

مَنْ دَانَ نَفْسَهُ – Men dāne nefsahu ne demektir?

Bu ifade birçok şekilde çevrilmiş fakat kelime tahlili şöyledir:

“Dāne” kelimesinin aslı د ي ن d-y-n’dir.

Aynı kökten:

Dîn (din), hesap, karşılık, itaat demektir.

Yevmuddîn = hesap günü anlamına gelir.

Deyyân = hesap soran, adaletle hükmeden demektir.

Dolayısıyla دَانَ (dāne) fiilinin en isabetli anlamı:

Hesaba çekti, sorguya çekti, muhasebe etti demektir.

Bu sebeple: Men dāne nefsehu, “Kendi nefsini hesaba çeken kişi.” demektir.

Bu ifade “nefsini kontrol eden”, “nefsini dizginleyen”, “nefsini sorgulayan” gibi anlamları da kapsar.

Ama çekirdeği muhasebedir.

Nefsi kontrol altına almak ne demek?

- Nefsin her isteğine “evet” dememek, duygu ve arzulara meşru sınırlar içinde ölçü koymaktır.

- İnsan kendisini serbest bırakmayıp, “Bu yaptığım Allah’ın razı olduğu iş mi?” diye sorgulamasıdır.

- Yanlış davranışlardan sonra hemen pişmanlık ve düzeltme yapmaktır.

Özetle, nefsi kontrol altına almak, duyguların ve arzuların seni sürüklemesine değil, senin onları yönetmene denir.

Nefis nasıl kontrol altına alınır?

- Muhasebe, nefis hesaba çekmek

Gün sonunda 2 dakika: “Bugün Allah’a uygun yaşadım mı?” diye nefsi hesaba çekmek. Hataları fark edip ertesi gün için niyet yenilemek.

- Murakabe, kendini izlemek

Örneğin gün içinde farkındalık:

“Bu sözüm Allah’ın hoşuna gider mi?”

“Bu davranış sünnete uygun mu?”

“Bu öfke yerinde mi?”

Bu bilinç, nefsi zayıflatır.

- Mücahede, gayret, mücadele ve nefisle cihad etmek

Nefis terbiye edilmeden önce zorlanır. Göğüs kafesinde sıkışma hissi, üşengeçlik, erteleme gibi durumların hepsi nefis tepkileridir.

Bunlara rağmen yapılan her küçük adım nefsi terbiye eder.

- Alışkanlıkları doğru yönde kurmak

Nefis boşluğu sever. Boş kalan nefis şeytana ve hevaya açılır.

Bu yüzden: Düzenli ibadet, düzenli iş, düzenli zikir ve dua, düzenli fiziksel faaliyet, nefsi terbiye eden en büyük ilaç istikrardır.

- Farkındalık ve sabır eğitimi

Nefis terbiye edilmezse insana hükmeder; terbiye edilirse insana hizmet eder.

Bu farkındalık, elbette bir günde veya bir gecede gerçekleşmez. Ama küçük ve düzenli adımlarla nefis yerli yerine oturur.

Özetle hadis çok kısa ama bütün ahlak ilmini özetler:

- Akıllılık, nefsi dünyadayken hesaba çekmek.

- Kulluk, ölümden sonraya hazırlık yapmak.

- Ziyan, nefsi arzuların peşine salıp sonra “Allah affeder” diye avunmak.

Bu yüzden hadisin manası, bizim hayatımıza çok doğrudan dokunan bir öğüttür.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet