Özgür iradeli olmak bize ne kazandırır?

- Bize ne gibi hikmetleri vardır?
- Meleklerin sabit makamına kıyasla insanların yaratılışındaki hikmet, Allah’ın en yüksek ve en üstün makamda olabilecek bir varlık yaratmayı istemesi midir?
- İnsana bakan başka ne gibi hikmetler çıkabilir?
- Örneğin verilen özgür irade bize sonsuz bir mutluluk sağlar mı?

Değerli kardeşimiz,

a) Allah sonsuz hikmetinin ön gördüğü şekilde canlı varlıklardan bir kısmını nefis unsurları olmayan, yalnız akılları olan melekler gibi Allah’a her zaman itaat eden ve ona asla isyan etmeyen mahluklar olarak yaratmıştır.

Diğer bir kısmını aklı olmayan yalnız nefsani dürtülere sahip olarak yaratmıştır ki bunlar hayvanlardır.

Bu iki sınıf varlıklar imtihana tabi tutulmamış ve sorumlu kabul edilmemiştir. Çünkü imtihanın adaletli bir şekilde cereyan etmesi için hem kaybetme hem kazanma şansının olması gerekir. Oysa meleklerde kaybetme; hayvanlarda ise kazanma fırsatı yoktur.

- İşte Allah, imtihanı hem kaybetme hem de kazanma imkânı olan bir varlık olarak insanı yaratmıştır. Çünkü insanda hem melek gibi akıl, hem hayvan gibi nefis vardır.

 Demek ki, Allah’ın affetmeyi, mükâfatlandırmayı, cezalandırmayı ön gören (Muhsin, Kerim, Rahman, Rahim, Gafur, Affuv; Âdil, Muntakim, Kahhar, Şedidu’l-İkab... gibi) isim ve sıfatlarının tecellileri için bir imtihan açılmış ve bu imtihana uygun bir varlık olarak da insanoğlu yaratılmıştır.

Ahsen-i takvimde yaratılan ve esfel-i safilin canibine de kayabilen insanoğlunun bu yapısı, onu Allah’a muhatap olma seviyesine çıkarmıştır.

b) Allah -bütün kötülüklerine rağmen- insanoğlunu yaratmasının önemli bir hikmeti, fıtratlarının/yaratılışlarının ilim öğrenmeye müsait olmasıdır.

Hem ruhani hem cismani yanlarıyla, hem fizik hem de metafizik alemlerin hikmetlerini öğrenme imkânına sahip olan insanların -nezd-i ilahide- özel bir değerleri vardır. Bu ilim performansları sayesinde -bütün kötülüklerine rağmen- meleklere bile tercih edilerek varlık sahasına çıkarılmıştır.

c) Ne meleklerde ne de hayvanlarda -gösterilen yolun dışında- hareket edebilen bir özgür iradeleri vardır.

Özgür irade, Allah’ın mutlak iradesinin bir tezahürüdür. Allah, insanın küçük mikyastaki ilmini, kendi sonsuz ilmine, ufacık kudretini kendi sonsuz kudretine bir vahid-i kıyasi/ölçü birimi yaptığı gibi, onun cüzi iradesini de kendi külli iradesine bir mirat-ı tarassud, yani onun küçük iradesini kendi sonsuz iradesinin anlaşılmasına bir ayna yapmıştır.

d) Özgür irade, insanoğluna insanlık kazandırmıştır, yeryüzü halifelik payesini kazandırmıştır, peygamberlik şerefini kazandırmıştır, ilahî hitaba muhatap olmayı kazandırmıştır. Özgür irade, insanın bir kukla, akılsız bir hayvan olmadığının göstergesidir.

e) Bu özgür irade sayesinde, insanlık semasında peygamberler gibi, güneşler, evliyalar ve asfiyalar gibi yıldızlar, “Ekmeksiz yaşarım, fakat hürriyetsiz yaşayamam!” diyerek melekleri fersah fersah geride bırakan Bediüzzamanlar doğmuştur.

f) İnsanın huzur ve mutluluğu, ancak kendisinde var olduğunu vehmettiği özgür iradesini Hakk’a teslim etmesiyle gerçekleşebilir. Özgür iradeden mahrum olmak bu mutluluktan mahrum olmak demektir. Başka bir ihtimal yoktur. Çünkü gerçek anlamda var olan sadece Hakk’ın/Allah’ın iradesidir.

İnsan kendisinde var olan özgür iradesini -kendi özgür iradesiyle- rabbinin iradesine teslim ettiği zaman manevi yönden büyük bir başarıya imza atmış olur. Her başarı gibi bu başarının sonucu da büyük bir mutluluktur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet