Alak, sülük demek mi, kan pıhtısından mı türetildi?

- Alak kelimesi peygamber döneminde sülük anlamı var mıydı ve kan pıhtısından mı türetildi?
- Sitenizde Alak kelimesi ile ilgili yazıları okudum pek cevap bulamadım, internette geçen iddiaya güzel bir cevap yazabilir misiniz?
- Özellikle sülük kelimesinin kan pıhtısı tarafından üretildiğini başlangıçta sülüğün alak anlamında olmadığını, sonradan Arapların kan pıhtısı gibi kırmızı ve asıldığı için ona alak anlamını verdiğini iddia ediliyor ve kaynak olarak Lisan’ul arab gösteriliyor. Diğer anlamlar kan pıhtısından türetilmiştir onun için gerçek anlam kan pıhtısıdır.
- Gerçekten peygamber döneminde sülük için alak kullanılmış mıdır?
- Sülük sonradan mı alak kelimesi ile ifade edildi?
- Peygamber döneminde alak sadece kan pıhtısı anlamında mıydı?
- Başka bir şey kullanımı var mıydı örneğin çamur ve ya yapışan bir şey..
- En eski sözlükler bu durum hakkında ne diyor ya da İslam öncesi şiirler de başka kullanımlar var mıdır?
- Bu durumu açıklayabilir misiniz? Alıntının Arapçası Lisan’ul arab’ta şöyle yazılıyor :
 وأساسا فإن اسم الدودة مأخوذ من معنى الدم، لا العكس! "قيل لهذه الدابة التي تكون في الماء علقة لأنها حمراء كالدم، وكل دم

Değerli kardeşimiz,

Alak / alaka: Lügat kitaplarında bu kelimenin birçok anlamına yer verilmiştir. Mesela:

Alak: Kandır, yoğunlaşmış katı kandır. Tam kurumadan önceki katılaşmış kan hâli, kırmızılığı şiddetli olan kan.

Alak / alaka: Sudaki meşhur siyah kurtçuktur. Sudaki dabbeye (sülüğe) de -kan gibi renginin kırmızılığından dolayı- alak / alaka denir.

Alak / alaka: Bağlanmak, yapışmak, alaka kurmak manasına gelir. (bk. Lİsanu’l-Arab; es-Sihah; Tacu’l-Arus vs.)

Sitemizde daha önce şu hususlar da yazılıdır:

“Lügat ilminde temel kaynakların verdiği bilgilere göre ALAK kelimesi değişik türevleriyle -temel fonksiyonları itibariyle- şu anlamlara gelir:

- Kan emen sülük.

- Avın ağa yakalanması.

- Kan pıhtısı.

- Kan parçası.

- Bir şeyin bir şeye tutunması / yapışması.

- Çocuğun parmaklarını emmesi. 

- Bir şeyin sevgisinin bir kalbe çelme takması. 

- Bir kimsenin biriyle alaka kurması,

- Bir şeyin bir şeye asılması. (bk. el-Cevheri, es-Sihah; İbn Faris, Mucemul-’Lüğa;  İbn Manzûr, Lisanu’l-Arab; el-Firûzâbâdi, el-Kamusu’l-Muhit; ez-Zebidi, Tacu’l-Arûs, “ALAK” maddesi)

- Bunu zikretmemizin sebebi, Kur’an’da geçen kavramların yalnız lügat kitaplarındaki manalara göre tefsir edilemeyeceğine dikkat çekmektir.

- O dönemlerdeki Arapların bu gibi farklı anlamların hepsini bilemeyebilirler.

- Kur'an-ı Kerim Asr-ı saadet'ten kıyamete kadar gelen bütün insanlara, bütün asırlara, bütün kesimlere hitap etmektedir. O halde, ifadelerinde öyle bir genişlik olmalı ki, bin sene önceki insanlar da bin sene sonraki insanlar da aynı ifadede yer alan kavramların, sözcüklerin farklı anlamlarını tefekkür edebilsin.

- Buna göre alak / alaka sözcüğünün en yaygın şekliyle bilinen anlamı “kan pıhtısı, rahmin cidarına asılan cenin adayı” gibi hususlardır.

İlk asırlarda o günkü bilgi ve görgüye göre en makul ve hatta meşhud gibi görünen “kan pıhtısı” formuna benzetilmiştir. Daha sonraları kan pıhtısı görünümündeki bu alakın nutfe (sperm) safhasından yarışmaya başlayıp insan cenin adayı olma rotasında yarışı kazananlara verilen bir unvan olarak anlaşılmıştır. Bugünkü bilimsel verilerin destek verdiği bu anlam katmanını algılamak bizce en isabetlidir.

- Birçok tefsir kaynağında, “alak / alaka” kelimesi katı kan / kan pıhtısı şeklinde algılanmıştır. Bazılarında mutlak “kan” olarak ifade edilmiştir. (Misal olarak bk. Razi, İbn Cüzey, İbn Atiye, Semanî, Kurtubi, Meraği, Tantavi, ilgili yer)

Nitekim son müfessirlerden İbn Aşur da alak / alakanın nutfeden sonra erkek ve kadının sularının karışımından oluştuğu, rengi, yüzmesi itibariyle sülüğe benzediği, bunun bir ilmi mucize olduğuna dikkat çekmiştir. (bk. İbn Aşur, ilgili yer)

Buna göre, alak kelimesiyle, sülüğün bir yere tutunması gibi, ceninin de rahim duvarına tutunmasına işaret ettiği söylenebilir.

Alakanın kan pıhtısına, sülüğe benzetilmesi, onun rahim duvarına asılı bir unsur olmasına engel değildir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet