''Kim insanların kendisi için ayağa kalkıp saygı göstermelerini isterse, ateşteki yerini hazırlasın.'' anlamındaki hadise göre, öğrencilerin ayağa kalkması sakıncalı mıdır?

- Ben bir öğretmenim. Haliyle öğrenciler biz sınıfa gelince ayağa kalkıyor. Bazen ayağa kalkmayan öğrenci olursa uyardığım da oluyor, ama bu hadisi okuyunca çok pişman oldum yaptıklarıma.

- Acaba bir öğretmen olarak nasıl davranmalıyım?

Değerli kardeşimiz,

"Kim insanların kendisi için ayağa kalkıp saygı göstermelerini isterse, ateşteki yerini hazırlasın.''

manasındaki hadis rivayeti hakkında Hafız Heysemi: “Senedinde bir grup raviler var ki onları tanımıyorum.” demek suretiyle, onun zayıf olduğuna işaret etmiştir. (bk. Zevaid, h. no: 12782)

Ancak benzer ifadelerle de olsa aynı hadisi, Ebu Davud, İbn Hanbel ve Tirmizi de rivayet etmiştir. (bk. İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 11/50) Buna göre hadis sahihtir.

Bu konuda şunları söyleyebiliriz:

- Hadisin yasakladığı husus, kendi şahsını büyük görerek, başka insanların karşısında ayakta durmalarından hoşlanan kimse ile alakalıdır. Askerlikte ast-üst konusu, okuldaki öğretmen-öğrenci ilişkisi böyle şahsiyetçilikten ziyade bir gelenek âdâbıdır. Bu sebeple öğrencilerin öğretmenin sınıfa girmesiyle ayağa kalkmaları güzel bir edeptir.

- Hadisin ifadesinden öyle anlaşılıyor ki, söz konusu olumsuzluk durum, kendisi oturmakta olduğu bir halde, başkalarının yanında ayakta el-pençe durmalarından hoşlanan kimseyle ilgilidir.

- Buhari’de rivayet edildiğine göre, Beni Kureyza Yahudileriyle yapılan anlaşmaya göre, onlar hakkında Sad b. Muaz hükmünü verecekti. Bunun üzerine hasta olan Sad bir merkep üzerinde geldi. Hz. Peygamber (asm) onun gelmekte olduğunu görünce yanındaki  sahabelere “Efendinizin / reisinizin önünde kalkarak onu karşılayın.” buyurdu.” (bk. İbn Hacer, a.g.y)

Buradan da anlaşılıyor ki, yasaklanan husus normal hürmetin dışında kendine büyük bir tazim beleyen ve büyüklük taslayan kimseler hakkındadır.

- Bazı alimler, kendisinin önünde ayağa kalkan sahabelere,

 “Acemlerin birbirine karşı ayağa kalktıkları gibi (önümden) ayağa kalkmayın.”

buyurduğuna dair hadisi göz önünde bulundurarak, bir kimsenin başkasının önünden ayağa kalkmasının caiz olmadığını söylemişlerdir. (İbn Hacer, a.g.y)

Buna cevap olarak bazı alimler, bu rivayetin sahih olmadığını söylemişlerdir.

Bununla beraber, bu gibi rivayetlerden maksat, kendisine ikram olsun diye ayağa kalkanlara yönelik olmayıp, (yukarıda arz ettiğimiz üzere) kendi şahsını büyük görüp böyle bir şeyden sevinç duyan kimseyle alakalıdır. (İbn Hacer, a.g.y)

- Keza Hz. Peygamberin, kızı Hz. Fatıma’yı ayağa kalkarak karşıladığı bilinmektedir. (İbn Hcer, a.g.y)

Özetlersek: İmam Gazali’nin dediği gibi, kişiye İkram olsun diye kalkmak caizdir, ona fazla tazim maksadıyla kalkmak mekruhtur.” (İbn Hcer, a.g.y)

Alim, salih, hayır hasenat sahibi kimselerin önünde kalkmakta bir beis olmadığını belirtmişlerdir. (İbn Hacer, a.g.y.) Muallimler buna layıktır.

İmam Nevevi de “el-Ezkar’ında” ehl-i ilim ehl-i salah kimselerin önünden kalkıp saygı göstermenin müstehap olduğunu belirtmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet