Haccac’ın Kuran’a yaptıkları doğru mu?

- Haccac bin Zalimin Kuran’ın üzerindeki yazımları ve okunuşları değiştirmiş diyorlar doğru mu?
- Kaynaklar: Ebyari tarihul Kuran sayfa 126; İbnül Hatib el Furkan sayfa 50; Jeffrey materials sayfa 87.

Değerli kardeşimiz,

Bilindiği üzere Kur'an indiğinde Arap harflerinde nokta ve hareke yoktu. Ayetler bu şekilde noktasız ve harekesiz yazılırdı, ama herkes doğru olarak okurdu.

Ancak zamanla Arapça’yı iyi bilmeyenlerin, iyi bilse de ayetlerin doğru okunuşundan haberi olmayanların ve özellikle de Arap olmayan Müslümanların ayetleri yanlış okumalarını önlemek için noktalama ve harekeleme yapılmıştır.

Bu durum, ayetin harflerine bir ilave değildir, yazılışı aynen kalmak suretiyle sadece doğru okunuşunu sağlamaya yönelik bir hizmettir.

Bu nedenle, Kur'an’ın istinsah (Yazma bir eseri el yazısıyla kopyalama) eyleminden sonra, toplumun çeşitlenmesine bağlı olarak ortaya çıkan lahn yani hatalı okuma olgusu genelde dilbilimi özelde ise Kur'an kıraatini etkisi altına aldı.

Tilavet esnasında anlamı dönüştürecek hatalar baş göstermesi üzerine, Ebu'l-Esved ed-Düeli Kur'an'ın irabını yaparak, biçimsel olarak noktalarla harekeleme sistemini geliştirdi.

Ebu'l-Esved, emrine verilen bir kâtiple birlikte Mushafı baştan sona kadar harekelemiş, fetha için harfin üstüne kırmızı mürekkeple bir nokta, esre için altına bir nokta, ötre için önüne bir nokta koydurmuş, tenvin ise iki nokta ile gösterilmiştir. (İbnü’n-Nedîm, Fihrist, s. 45-47; Dani, el-Muḥkem, s. 3)

Kuran’ın harekelenmesi büyük ölçüde okuma kolaylığı getirmişse de yanlışların tam olarak önüne geçilememiştir. Çünkü Arap dilini ve Kur'an’ı yeni öğrenenlerin benzer harfleri birbirinden ayırmadaki güçlükleri devam etmiştir.

İşte, Irak Valisi Haccac, burada devreye girerek, bu sorunu çözmek için dönemin iki önemli âlimi olan Yahya b. Sellam ile Nasr b. Asm el-Leysi’yi görevlendirdi ve bu âlimler harfleri birbirinden ayırt edici yine biçimsel olarak noktalarla simgeler geliştirdiler.

Böylece harfler birbirinden ayrılmış ve doğru okunması sağlanmış oldu. (Dani, el-Muḥkem, s. 6-7)

Ancak daha sonra hem harekelemenin hem de harfleri ayırt edici simgelerin noktalar üzerinden yapılması bazı karışıklıklara sebebiyet verdi, nihayetinde Halil b. Ahmed bugün de kullanılan muhteşem sistemi geliştirdi. (Zerkeşî, Burhan, 1/349-350)

Bu kısa açıklamadan da görüleceği gibi, Mushaf ile ilgili işlemin bir kısmında Haccac'ın olduğu görülür.

Soruda geçen rivayetler hadis tekniği açısından değerlendirilmeye tabi tutulmuş, rivayet senedinde bulunan Abbad b. Suheyb'in metruku'l-hadis olduğu belirtilmiş ve bu kişinin rivayetlerinin alınamayacağı ifade edilmiştir.

Özetle, Haccac’ın üzerinde çalışmalar yaptırdığı Mushaflar ile istinsah edilen Mushaflar arasında hiçbir fark yoktur. Okumayı kolaylaştırmak ve okuma hatasını önlemek için yapılan hizmetlere vesile olmuştur.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an-ı Kerim ne zaman harakelendi? Önceden hareke ve ...

- Kur'an'ın okunuş şekilleri, Peygamber Efendimiz'den mi gelmiştir ...

- Kur'an niçin aslından okunmalı? Latin alfabesiyle yazılmış Kur'an'ı ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet