Stoksuz satış, dropshipping caiz mi, kazancım helal mi?

- Yurt içinde veya yurt dışında internette; bir malın sahibi olmadan veya o malı satın almadan ve de üretici/tedarikçi ile satış ve pazarlama sözleşmesi yapmadan (üretici/tedarikçinin haberi olmadan) sadece ürünün fotoğraflarını ve özelliklerini yazarak ve belli bir kâr ekleyerek onu satmak (dropshipping) caiz midir?
- Böyle bir ticaret yapmam caiz mi, kazancım helal mi?

Değerli kardeşimiz,

İslam, meşru (dinen yasaklanmamış) bir ürünü veya hizmeti ön gördüğü ticari prensiplere uygun olarak alıp satmakta bir sakınca görmez. Bu tür ticari faaliyetlerin, kural olarak ilgili genel / özel resmi mevzuat hükümlerine bağlı kalmak şartıyla, e-ticaret yani geleneksel ticaretin web ortamında veya mobil olarak yapılmasında dinen bir engel bulunmamaktadır.

Günümüzde yapılan e-ticaret uygulamaları şunlardır:

1. Doğrudan Satış Esasına Göre E-Ticaret

Üretici / tedarikçi firmaların ellerindeki bir malı, doğrudan e-ticaret ortamında peşin veya taksitle ya da kredi kartıyla satmalarında ve bu ürünleri doğrudan müşterinin adresine kargolamalarında dinen bir sakınca yoktur.

2. Pazarlamacı (pazaryeri) Esasına Göre E-Ticaret

Ticari bir faaliyette bulunacak kişi veya kuruluşların üretici / tedarikçi firma ile anlaşarak, onlara ait malların satılmasına aracılık etmesinde ve söz konusu aracılık işlemi karşılığında satıcıdan / alıcıdan, sözleşmeye uygun belli bir komisyon (vekalet ücreti) almasında, dinen herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. E-ticaret platformlarının, üretici / tedarikçi firmalara ait olan ürünleri, peşin veya taksitle ya da kredi kartıyla pazarlamalarında ve bu ürünlerin doğrudan müşterinin adresine gönderilmesinde dinen bir sakınca yoktur.

3. Satın Alınan Malın Teslim Alınmadan Müşteriye Ulaştırılması Esasına Dayalı E-Ticaret

Şayet e-ticaret platformları (aracılar), üretici / tedarikçi firmalardan satın aldıkları (e-şube) ürünleri peşin veya taksitle müşterilerine satar ve bu ürünleri teslim almadan (kable’l-kabz), üretici / tedarikçi firmalardan doğrudan müşterinin adresine göndermelerini isterlerse; böyle bir satış Hanefilere göre menkul mallarda (bk. Mevsıli, İhtiyar, II, 15), Şafi mezhebine göre ise bütün mallarda caiz değildir. (Şirbini, Muğni’l-muhtaç, II, 82, 236; IV, 707)

Malikilere göre ribevi (misli / standart) yiyecek ürünlerin dışındaki mallarda (İbn Rüşt, Bidayetü’l-müçtehit, II, 144), Hanbelilerin meşhur görüşüne göre ise kabzına (hemen teslim) ihtiyaç duyulmayan her türlü malda caizdir. (İbn Kudame, Muğni, VI, 188-189)

Günümüzde bu tür satışların örf hâline gelmesi nedeniyle, bu konuda cevaz veren görüşler ile amel etmekte bir sakınca olmaz. Burada önemli olan malın telef olması, aldatma, hile vb. nedenlerle üretici veya tüketicilerin zarar görmemesidir.

4. Sipariş Esasına Dayalı E-Ticaret

Dinen alımı ve satımı caiz olan bir malın, alışveriş yaparken önden sipariş olarak verilmesinde veya satın almak vadiyle bu malın ayırtılmasında bir sakınca olmaz. Ancak alımsatım akdi, sipariş veya ayırtma vaadiyle değil, malın teslim alınıp bedelin ise peşin ya da veresiye olarak ödenmesi ile tamam olur.

5. Stoksuz Satış (dropshipping) Yöntemiyle E-Ticaret

Aracıların (e-ticaret platformları), tedarikçi firmalarla herhangi bir satış veya pazarlama sözleşmesi yapmaksızın, sahibi olmadıkları bir malı satışa sunmaları, daha sonra da söz konusu üretici / tedarikçi firmalardan satın alarak müşteriye göndermesi, sahip olunmayan bir şeyin satılması mahiyeti taşıyacağından caiz değildir.

Nitekim Hz. Peygamber (asm)’den nakledilen rivayetlerde, bir kimsenin sahip olmadığı bir malı, daha sonra piyasadan satın alarak alıcıya teslim etmesi şartıyla da olsa bir başkasına satmasına müsaade edilmemiştir. (Muvatta, Büyu’, 45; Ebu Davud, İcare, 34; Tirmizi, Büyu, 19; İbn Mace, Ticarat, 20)

Bu itibarla tedarikçi firmalara ait ürünlerin, satın alınmaksızın veya ilgili firma tarafından satışına yetkilendirilmeksizin e-ticaret yöntemiyle stoksuz olarak pazarlanması caiz değildir.

Öte yandan caiz görülen türden olan e-ticaret uygulamalarında müşterilerin muhatabı e-ticaret firmalardır. Ayrıca bu satış türlerinde altın ve gümüş gibi parasal niteliği olan ürünlerin taksitli satışı caiz değildir.

Not:

1. Cevapta da açıklandığı gibi, olmayan bir malın satılması caiz değidlir. Ancak, bağlı bulunduğu üretici firmanın deposunda veya çarşı pazarda o mal bulunuyorsa, istendiği zaman teslim imkânı da mevcut ise, bu durumda stoksuz da malın satışı helal olur, satım akdinin yapıldığı sırada satılan malın, satıcının deposunda bulunmaması akde zarar vermez.

2. Her türlü alışverişlerde, faizli kredi uygulamaları dinen caiz değildir, haramdır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet