Sitelerde mağaza açmanın ve satış üzerinden verilen paranın hükmü nedir?

- İnternetten satış yapmak için pazaryeri olarak geçen sitelerde mağaza açmanın ve satış üzerinden bu pazaryerlerine verilen paranın hükmü nedir?
- Komisyon olarak geçen bu paralar yalnızca kira reklam bedeli olarak mı düşünülür, yoksa helal bir kazanç yolu değil midir?

Değerli kardeşimiz,

İslam dininde ticarette esas olan ticaretin helal mal üzerinden yapılmasıdır.

Bu itibarla ticarete konu olan malın helal olması ve yapılan işlemde faiz anlamına gelecek uygulamalar olmaması halinde -tedarikçi firma kataloğunda dinen meşru olmayan ürün bulundursa da- yapılan helal ve meşru alış verişler ve bu suretle elde edilen kazançlar helaldir.

Bununla birlikte internet pazarlaması da olsa ürün kataloğunda haram ürünlere yer vermeyen tedarikçinin tercih edilmesi, dinen haram olan ürünleri de pazarlayan bir tedarikçiye dolaylı olarak destek vermemek adına, daha uygun olacaktır.

E ticaret uygulamaları ile ilgili olarak şu açıklamaları da bilginize sunmak isteriz:

İslam, meşru (dinen yasaklanmamış) bir ürünü veya hizmeti ön gördüğü ticari prensiplere uygun olarak alıp-satmakta bir sakınca görmez. Bu tür ticari faaliyetlerin, kural olarak ilgili genel/özel resmi mevzuat hükümlerine bağlı kalmak şartıyla e-ticaret yani geleneksel ticaretin web ortamında veya mobil olarak yapılmasında dinen bir engel bulunmamaktadır. Günümüzde yapılan e-ticaret uygulamaları şunlardır:

1. Doğrudan satış esasına göre e-ticaret:

Üretici / tedarikçi firmaların ellerindeki bir malı doğrudan e-ticaret ortamında peşin veya taksitle ya da kredi kartıyla satmalarında ve bu ürünleri doğrudan müşterinin adresine kargolamalarında dinen bir sakınca yoktur.

2. Pazarlamacı esasına göre e-ticaret:

Ticari bir faaliyette bulunacak kişi veya kuruluşların üretici/tedarikçi firma ile anlaşarak onlara ait malların satılmasına aracılık etmesinde ve söz konusu aracılık işlemi karşılığında satıcı ve/veya alıcıdan sözleşmeye uygun belli bir komisyon (vekalet) ücreti almasında, dinen herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. E-ticaret platformlarının, üretici/tedarikçi firmalara ait olan ürünleri, peşin veya taksitle ya da kredi kartıyla pazarlamalarında ve bu ürünlerin doğrudan müşterinin adresine gönderilmesinde dinen bir sakınca yoktur.

3. Stoksuz satış (dropshipping) yöntemiyle e-ticaret:

Aracıların (e-ticaret platformları), tedarikçi firmalarla herhangi bir satış veya pazarlama sözleşmesi yapmaksızın, sahibi olmadıkları bir malı satışa sunmaları, daha sonra da söz konusu üretici/tedarikçi firmalardan satın alarak müşteriye göndermesi, sahip olunmayan bir şeyin satılması mahiyeti taşıyacağından caiz değildir.

Nitekim Hz. Peygamber (asm)’den nakledilen rivayetlerde, bir kimsenin sahip olmadığı bir malı, daha sonra piyasadan satın alarak alıcıya teslim etmesi şartıyla da olsa bir başkasına satmasına müsaade edilmemiştir. (Muvatta, Büyu’, 45; Ebu Davud, İcare, 34; Tirmizi, Büyu, 19; İbn Mace, Ticarat, 20)

Bu itibarla tedarikçi firmalara ait ürünlerin, satın alınmaksızın veya ilgili firma tarafından satışına yetkilendirilmeksizin e-ticaret yöntemiyle stoksuz olarak pazarlanması caiz değildir.

4. Satın alınan malın teslim alınmadan müşteriye ulaştırılması esasına dayalı e-ticaret:

Şayet e-ticaret platformları (aracılar), üretici/tedarikçi firmalardan satın aldıkları ürünleri peşin veya taksitle müşterilerine satar ve bu ürünleri teslim almadan (kable’l kabz), üretici/tedarikçi firmalardan doğrudan müşterinin adresine göndermelerini isterlerse; böyle bir satış Hanefilere göre menkul mallarda (Mevsıli, İhtiyar, II, 15), Şafi mezhebine göre ise bütün mallarda caiz değildir (Şirbini, Muğni’l-muhtaç, II, 82, 236; IV, 707)

Malikilere göre ribevi (misli / standart) yiyecek ürünlerin dışındaki mallarda (İbn Rüşt, Bidayetü’l-müçtehit, II, 144), Hanbelilerin meşhur görüşüne göre ise kabzına (hemen teslim) ihtiyaç duyulmayan her türlü malda caizdir. (İbn Kudame, Muğni, VI, 188-189)

Günümüzde bu tür satışların örf haline gelmesi nedeniyle, bu konuda cevaz veren görüşler ile amel etmekte bir sakınca olmaz. Burada önemli olan malın telef olması, aldatma, hile vb. nedenlerle üretici veya tüketicilerin zarar görmemesidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet