Şehadet Sabiilerden mi kopyalandı?

- Hristiyanlar, İncil'deki hiçbir peygambere şehadeti söyleme emrinin verilmediğini söylüyorlar ve Peygamberimiz bunu diğer dinlerden almış diyerek şu alıntıyı yapıyorlar:
"Abdurrahman İbn Zeyd MS 8. yüzyılda şöyle yazmıştı: Müşrikler, Hz. Peygamber’e ve ashabına şunu söylediler: Onları kıyaslayarak “Bunlar Sabiilerdir.” dediler. Devamında da çünkü Cezîartal-Mevsil'de (yani Irak'ta) yaşayan Sabiîler, ‘La ilahe illallah’ derlerdi."
- Şimdi bu iddiaya nasıl cevap verilir?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, İslam dininde olan bir hakikat, eğer insanlık tarihinde de varsa, bu durum, İslam’ın ondan kopyaladığı şeklinde değil, aynı kaynaktan yani vahiyden alındığını gösterir.

Örneğin, Kur'an’da açıkça ifade dildiği üzere, namaz ve oruç ibadetleri önceki peygamberlerin şeriatlarında da vardı. Demek ki, İslam dini bu ibadetleri onlardan kopyalamadı, aksine onlara bu ibadetleri emreden Allah, Müslümanlara da emretmiştir.

Aynen bunun gibi, eğer Sabiilerde gerçekten böyle bir şehadet varsa, İslam bunlardan -haşa- aparmış değil, onların da hak bir din mensubu olduklarını, ancak zamanla saptıklarını gösterir.

Unutmamak gerekir ki, Hz. Âdem (asm) ilk insan ve ilk peygamberdir. Ondan sonra da bütün milletlere peygamberler gönderilmiştir. Nitekim

“...Uyaran bir peygamber gelmiş olmayan hiçbir millet yoktur.” (Fatır, 35/24)

mealindeki ayetten bunu açıkça görmekteyiz.

Demek ki, İslam’dan önceki dönemlere ait “Allah’tan başka hiçbir ilah olmadığına şehadet etmek” anlamında bir ifade varsa, bu durum kopyayı ve aparmayı değil, her ikisinin de kaynağının vahiy olduğunu gösterir.

Bu kısa açıklamadan sonra ilgili rivayete gelince:

Abdurrahman İbn Zeyd’in ‘Sabiîlerle ilgili verdiği bilgi şöyledir:

“Sabiiler, Musul bölgesinde yaşıyorlardı ve bir dine mensup idiler. ‘La ilahe illallah’ deyip (tevhid inancına sahip olmakla beraber) ne dinî bir amelleri ne bir kitapları ve ne de bir peygamberleri söz konusu değildi. Ve Hz. Peygambere (asm) de iman etmemişlerdi. Bu sebeple müşrikler, -bunları onlara benzeterek- Hz. Peygamber (asm) ve ashabına ‘Sabiûn / Sabiiler’ diyorlardı” (bk. Taberi, Bakara 62. ayetin tefsiri)

İbn Zeyd’in verdiği bu bilgiye kesin nazarıyla bakmak isabetli değildir. Zira, Sabiiler hakkında çok değişik bilgiler verilmiştir. Örneğin;

1. Said b. Cubeyre göre Sabiiler, Yahudilik ve Hristiyanlık dinleri arasında (biraz ona biraz buna benzeyen) bir dindir.

2. Mücahide göre, Sabiiler, Mecusilik, Yahudilik ve Hristiyanlık arasında bulunan ve hiçbir dine sahip olmayan bir topluluktur.

3. Mucahid’e dayandırılan diğer bir rivayete göre Sabiiler, Mecusilerle Yahudiler arasında bulunan ve hiçbir dine mensup olmayan bir topluluktur

4. Ebu’l-Âliyeye göre Sabiiler, ehl-i kitaptan Zebûr okuyan bir gruptur. Dahhak, Suddî, Rabi b. Enese, Cabir b. Zeyd de bu görüştedir.

5. Hasan-ı (Basriye) göre Sabiiler Mecusiler gibidir.

6. Diğer bir rivayette Hasan Basriye göre Sabiiler, meleklere tapan bir kavimdir.

7. Ebu’z-Zennada göre Sabiiler, bütün peygamberlere inanan, her yıl bir ay oruç tutan, her gün YEMENE doğru durarak beş vakit namaz kılan ve Irak civarında bulunan bir kavimdir.

8. Ebu Cafer er-Raziye göre Sabiiler, meleklere tapan, Zebur okuyan ve (bizim bağlı olduğumuz) kıbleye yönelerek namaz kılan bir topluluktur. (bk. İbn Ebi Hatim, ilgili ayetin tefsiri)

9. Sabiiler, yıldızlara tapan bir kavimdir. (bk. Maturidi, ilgili ayetin tefsiri)

Bununla beraber, İbn Zeyd’in “Arap müşriklerinin Müslümanları Sabiilere benzetmelerinin gerekçesi olarak gösterdiği ‘La ilahe illallah’ ifadesinin tek bir yorum olmadığını görüyoruz. Bunun yanında bu benzetmenin ortak yönü şuydu:

“Sabiin / Sabiûn” kelimesinin kök harfleri ‘S-B-E’ dir. Bundan türeyen “Sabi” kelimesi “kendi dinini terk edip başka bir dine geçen kimse” manasına gelir. İşte Arapların Peygamberimiz (asm) için “Sabi” demeleri (Onun Arapların eski dinlerini terk edip yeni bir dine geçtiği ile uyuşan) bu anlamı sebebiyledir. (bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

İbn Atiye de şu görüşlere yer vermiştir:

“Lügatte, ‘Sabi’ bir dinden çıkıp başka bir dine giren kimsedir. Bu anlamı sebebiyle Araplar Müslüman olan kimseye ‘SBE’ diyorlardı. Bazılarına göre, Arap müşriklerinin Müslümanlara ‘SBE’ demelerinin sebebi, Musul bölgesinde yaşayan Sabiilerle ortak benzeme yönlerinden ötürüdür. Çünkü oradaki Sabiiler de bütün ilahları reddediyor, tek bir ilaha inanıyorlardı. Ve “La ilahe illallah” sözlerinden başka hiçbir iyilikleri yoktu.” (bk. İbn Atıye, ilgili ayetin tefsiri)

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, âlimlerin bu konuda Sabiilerle Müslümanlar arasında kurulan benzetme “Tevhid inancı” ile alakalıdır. Sabiiler “La ilahe illallah” kelimesi yerine bu manayı ifade eden başka bir kelimeyi de kullanmış olabilirler. Bu takdirde de netice aynıdır; Şirk dininden Tevhid dinine geçmektir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet