Şaz kıraat ne demektir?

- Kıraatlerde Ferşi Hurufun mütevatirlik sıkıntısı beni korkutuyor.
1. 10 kıraattin içindeki ferşi okumalarda Dani ve Ebu Şame gibi alimler şaz unsurların olduğundan bahsetmekte. Bu konunun açıklaması nedir?
2. Kıraatlerin sahihliğin ispatında kullanılan 3 şart (sened-dile uygunluk-mushaf hattı) her kıraat vechi için ayrı ayrı tespit edilmiş midir?
3. 10 kıraatteki Ferşi okumalar mütevatirlik şartlarını tamamlarlar mı? (senedde kişi sayısı vb.)
- Lütfen yardımcı olun. Ben Müslümanım.

Değerli kardeşimiz,

1. Öncelikle her iki alimin şaz kavramını hangi anlamda kullandığını bilmek gerekir. "Şaz" kavramı kıraat ilmi içerisinde bir kıraatin pratik anlamda yaygın olmadığı iki kıraatin dilsel referansları bakımından yaygın kullanılmadığı anlamında kullanılmaktadır.

Dolayısıyla şaz kavramı bu kıraatlerin sahihliği yani doğruluğu için bir sıkıntı oluşturmaz.

Netice itibariyle toplum on kıraatten birini tercih edip okumak durumundadır.

Tercih edilmeyen yani pratik olarak takip edilmeyen bir kıraat, tercih edilmedi diye gayri sahih olmaz. Örneğin bugün on kıraat içerisinde en çok takip edilen Asım kıraati Hafs rivayetidir. Lokal olarak Mısır’da Nafi kıraatinin Verş rivayeti, Sudan’da ise Ebu Amr kıraatinin Susi rivayeti takip edilmektedir.

Şimdi bunların dışında takip edilmeyen kıraatlere sahih değil denilebilir mi? Hayır, asla denilemez. Kaldı ki bu kıraatler nicel olarak çok fazla değildir.

Ayrıca, kıraatler imam ve ravilerin sayısı ile orantılı değildir. On tane imam yirmi tane de ravileri sayısınca kıraat yoktur.

Bunların sekizi bir kıraati ikisi de bir diğer okuyuşu tercih eder veya bir kelimede en fazla dört okuma var ise bu dağılım buna göre olur ki bir kelimede dört veya üç vecih olan kelimeler de oldukça azdır.

Netice itibariyle "şaz" ifadesi kıraatlerde sahihliğe engel bir durum değildir. Tamamen kıraatin takip edilmesi ve dilcilerin kendi dil anlayışlarına göre kıraatlerin dilsel gerekçelerinin kullanım azlığına işaret içindir.

2. Sahih kıraatlerin tamamı bahsi geçen üç şarta uygundur. Hatta dil şartını gereksiz görenler de vardır. Zira eğer bir kıraatin senedi sahih ise ve mushafa da uygun ise onun dile uygunluğu zaten söz konusudur. Bu nedenle bu şartı gereksiz görenler de vardır.

Böylece dil aslında bir kıraatin sahihliğini tespit için değil daha çok onun dil referansını teyit içindir.

3. Kıraatlerin ferşi huruf denilen kategorisinde yer alan okumalar için tevatür tartışması gereksiz bir tartışmadır. Çünkü ferşi huruf Kuran'da farklı okunmayan kelimeler gibidir. Yani Kuran'dır.

Kuran'ın aktarımı ile ilgili ilk dönemden başlayıp sonraki dönemlerde inkârı mümkün olmayacak derecede bir yaygınlık ferşi okumalar için de geçerlidir.

Neticede bu okumaları sahabe efendilerimiz Hz. Peygamber (asm) Efendimizden, tabiun nesli de sahabeden olmak üzere her tabakada halka genişleyerek aktarmışlardır.

Özetle, kıraatler de Kuran’dır ve mütevatirdir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet