Odayı süpürmezsek şeytan ortak mı olur?

- Bir hadis-i şerifte, şeytanın ortak olmaması için yapılması gerekenler özellikle de bismillah demenin gerektiği açıklanmış. Bu hadisin sıhhat durumu nedir, şeytanın ortak olması ne demektir, hadiste geçen konuları kısa kısa açıklarsanız memnun olurum:
- Allah Resulü (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
"Sizden biriniz odasının kapısına geldiğinde selam versin. Çünkü yanındaki arkadaşını şeytanlardan uzaklaştırır. Odalarınıza girip bismillah dediğinizde, oralarda bulunan şeytanlar çıkar. Çıktığınızda, hayvanlarınızın üzerine serdiğiniz ilk hasırın üzerine Bismillah deyin ki, bineğinizi sizinle paylaşmasınlar. Bunu yapmazsanız, yemeğinizi sizinle paylaşırlar. Yemek yediğinizde, yemeğinizi sizinle paylaşmasınlar diye Bismillah deyin, çünkü yapmazsanız, yemeğinizi sizinle paylaşırlar. Odanızda çöple gecelemeyin, çünkü orası onun yeri olur. Evlerinizde mendille gecelemeyin, çünkü orası onun yatağı olur. Hayvanların sırtlarına bitişik yataklara yayılmayın. Kapalı olmayan evlerde oturmayın ve kapalı olmayan damlarda gecelemeyin. Bir köpeğin havlamasını veya bir eşeğin anırmasını duyarsanız. O halde Allah'a sığının, zira hiçbir eşek anırmaz ve hiçbir köpek havlamaz, ta ki onu görene kadar."

Değerli kardeşimiz,

Bu hadis, kaynaklarımızdan Abd b. Humeyd’in Müsned’inde geçmektedir. Sahabi Câbir b. Abdullah’ın iki oğlu babalarından nakletmekte o da Hz. Peygamber (asm) Efendimizden merfu bir rivayet olarak aktarmaktadır. “İsnadı çok zayıf” bir rivayet olduğu ifade edilmiştir. Ancak rivayetteki bazı lafız ve hükümlerin sahih rivayetlerde de geçtiği bilinmektedir.[1] 

Dolayısıyla hadiste konu edinen meselelerin hepsine zayıf gözüyle bakmak uygun değildir.

Hadiste yer verilen konulara gelince;

Hz. Peygamber (asm): “Sizden biriniz odasının kapısına geldiğinde selam versin. Çünkü beraberinde bulunan şeytan cinsinden olan karîni geri çevirmiş olur. Odalarınıza girdiğinizde yine selam verin çünkü böyle yapmak içerideki şeytanlardan olan sakinleri uzaklaştırır.” buyurmuştur.

Rivayetin bu kısmında "karîn" kelimesi üzerinde durmak gerekir. Dost, arkadaş, eş ve akran anlamlarında olan kelime Kuran’da ve hadislerde "insanla beraber olup ona refakat eden görünmez varlık" olarak geçmektedir.

Karîn, Kuran’da “insanla beraber bulunan arkadaş” anlamına gelmekte, bazı ayetlerde şeytan, bazılarında inkârcı insan ve diğer bazılarında da melek türünden arkadaş yerine kullanılmaktadır.

Kuran, şeytan türünden olan karînin insanı riyakârlığa teşvik eden ve ona kötülükleri güzel gösteren kötü bir arkadaş olduğunu, dünyada onunla dost olanların ahirette kendilerini suçlayacaklarını ve uzak durmasını isteyeceklerini beyan etmektedir.[2]

Peygamberimiz (asm), insanın hem melekten hem de şeytandan karîni / arkadaşı olduğunu belirtmiş, Hz. Âişe’nin, “Buna sen de dahil misin?” sorusuna “evet” cevabını vermiş, ancak Allah’ın inayetiyle kendisinin onun kötülüklerinden korunduğunu bildirmiştir.[3]

Kişi besmele çektiği zaman işte beraberinde olan bu şeytanı yanından defetmiş olmaktadır. Elbette ki bu, artık şeytan herhangi bir vesvese veremez veya zarar veremez anlamına gelmez. Ancak zararını azaltmak, manen koruma kalkanı altına girmek demektir. Yoksa şeytanlar ve şerir varlıklarla ömür boyu mücadele devam etmektedir. İnsanın kalbinden ta göklere kadar her yerde iman-küfür mücadelesi devam etmektedir.

Yine yukarıdaki rivayette Hz. Peygamber (asm):

“Yolculuğa çıktığınızda bineceğiniz hayvanın üzerine ilk çulu koyarken besmele çekiniz ta ki şeytan, sizinle bineğinizi paylaşmasın. Şayet böyle yapmazsanız şeytan bineğinizde ortak olur.” buyurmuştur.

İsra suresi 64. ayetinde şeytanın mallara ve evlatlara ortak olduğu anlatılır:

(Ey İblis) haydi, onlardan gücünün yettiklerini sesinle (telkinde bulunarak) çağrınla ayart! Süvarilerinle yayalarınla onlara karşı ordu topla; mallarına, evlatlarına ortak ol, kendilerine vaadde bulun. Zaten şeytan insanlara aldatmadan başka bir şey vaad etmez. (İsra, 17/64).

Bunun nasıl olacağına dair bir soruya verilen cevap için tıklayınız: Şeytan evlatlara nasıl ortak olur?

Arabaya ilk binildiğinde besmele çekilmesi zaten müminlerin yapageldikleri bir durumdur.

Yine rivayette Hz. Peygamber (asm): “Yemek yediğinizde bismillah deyiniz ki şeytan yemeğinize ortak olmasın. Böyle yapmazsanız şeytan yediğinize ortak olur.” buyurmuştur.

Besmele ilahi mazhariyetle yemeğe bereket katmakta, yiyenlerin doymalarına vesile olmaktadır. Besmele çekilmeyince yemeğe şeytan da ortak olmakta, yemeğin bereketini kaçırmaktadır. Hz. Peygamber’den gelen sahih rivayetlerde de bu hususta tavsiye ve emirler bulunmaktadır. Ömer b. Ebi Seleme anlatıyor: “Ben Resulullah’ın himayesinde terbiye oluyordum. Bir gün yemek yerken bana: 'Delikanlı! Allah’ın adını an, sağ elinle ve kendi önünden ye!' buyurdu. (Buhârî, Etime 2, 3; Müslim, Eşribe 108)

Cabir b. Abdullah’tan gelen soru detayındaki rivayette Hz. Peygamber (asm): “Odanızda çöple gecelemeyin, çünkü orası şeytanın yeri olur. Evlerinizde mendille gecelemeyin, çünkü orası şeytanın yatağı olur.” diye haber verir.

Bu tavsiyede hem maddi hem de manevi temizlik konusunda dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. İstiaze ve Besmele şeytanlardan ve kötülüklerden korunma zırhıdır.

Mümin her halükârda temiz olmalıdır. Gereksiz yere evlerde çöpleri bekletmek hijyen ve sağlık açısından zararlıdır. Ama korunaklı bir şekilde muhafaza edilip müsait olunduğu zaman atılması da bu tavsiyeye uymamak anlamına gelmemektedir. Elbette ki o dönemin ev şartlarıyla günümüzdeki şartlar farklıdır.

Bu hadiste geçen mendil ifadesi evdeki yiyeceklerin süpürüldüğü bez vs. anlamında olduğu diğer bir hadiste daha açık bir şekilde ifade edilmektedir.[4]  

Üstteki rivayette Hz. Peygamber (asm): “Hayvanların sırtlarına koyduğunuz teğelti ve sergilere yatmayın.” buyurmuştur. Hadiste geçen kelime “velâyâ (الوَلَاَيَا)” kelimesidir. “Veliyye” kelimesinin çoğuludur. Bu da at, eşek gibi binek hayvanlarının eyerinin, semerinin altına konulan kaba keçe demektir. Kasım b. Sellam, Garibu’l-hadis adlı eserinde bu kelimeyi izah ederken Hz. Peygamber’in onu yasaklama sebebi olarak, -en doğrusunu Allah bilir- üzerinde bit gibi canlılar girebilmesi dolayısıyla bunun da hayvanlara zarar verebileceğinden ötürü olduğu ihtimali üzerinde durmuştur.[5]

Zemahşeri de yine aynı kelimeyi açıklarken söz konusu çulun içerisine diken ve çakıl taşları girebileceğinden dolayı bunun da tekrar hayvanın sırtına konduğunda onu yaralayabileceği bir de üzerinde oturan veya yatan kişinin elbisesinin kirlenmesi ihtimalinden olabileceğini ifade etmiştir.[6]

İbnu’l-Cevzî de Ğaribul hadis adlı eserinde bunun hem üzerine konulan hayvanlar hem de onun üstünde oturan ve yatan insanlar açısından oluşabilecek benzeri zararlara dikkat çekerek yasaklanmasının hikmetini izah etmeye çalışmıştır.[7]

Hz. Peygamber (asm)’in Kapalı olmayan evlerde oturmayın ve etrafı çevrili olmayan damlarda gecelemeyin” buyurmasının emniyet açısından gerekli olduğu anlaşılmaktadır. 

Yine rivayette Hz. Peygamber (asm): “Bir köpeğin havlamasını veya bir eşeğin anırmasını duyarsanız. O hâlde Allah'a sığının, zira hiçbir eşek anırmaz ve hiçbir köpek havlamaz, ta ki onu görene kadar.” buyurmuştur.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Eşek şeytanı görünce anırır, horoz melek görünce öter gibi hadis rivayetleri var mıdır?

Dipnotlar:

[1] Abd b. Humeyd, el-Müntehab mine’l-Müsned, 2/179.
[2] İlyas Çelebi, “Karîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi,  24/490.
[3] Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 385, 397, 401, 460; Dârimî, “Riḳāḳ”, 25; Müslim, “Münâfiḳīn”, 69.
[4] Abdurrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, 10/109.
[5] Kasım b. Sellâm, Ğaribu’l-hadis, III, 103.
[6] Zemahşerî, el-Fâik fi Ğarîbi’l-hadis, IV,80.
[7] İbnu’l-Cevzi, Ğaribu’l-hadis, II,484.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet