İnsanların en hayırlısı kimlerdir?

- Bazı insanlar Peygamber Efendimize (asm) gelip, insanların en hayırlı ve şerefli olanlarını soruyorlar. Hz. Peygamber de Cahiliye döneminden örnek veriyor. Bu olayı nasıl anlamalıyız?

Değerli kardeşimiz,

Ebû Hüreyre (ra) şöyle dedi:

قِيلَ : يا رسولَ اللَّهِ مَن أَكْرَمُ النَّاسِ ؟ قال : « أَتْقَاهُمْ » فقَالُوا : لَيْسَ عَنْ هَذا نَسْأَلُكَ ، قَالَ : « فيُوسُفُ نَبِيُّ اللَّهِ ابن نَبِيِّ اللَّهِ ابن نَبيِّ اللَّهِ ابنِ خَلِيلِ اللَّهِ » . قَالُوا : لَيْسَ عن هَذَا نَسْأَلُكَ ، قال : « فعَنْ مَعَادِنِ الْعَرَب تسْأَلُونِي ؟ خِيَارُهُمْ في الْجاهِليَّةِ خِيَارُهُمْ في الإِسلامِ  إذَا فَقُهُوا »

Bazı insanlar Resûlullah (asm)’e:

- Ey Allah’ın Resûlü! İnsanların en hayırlısı, şereflisi kimdir, dediler.

Nebi (asm):

"Allah’tan en çok korkanlarıdır." buyurdu.

- Ey Allah’ın Resûlü! Biz bunu sormuyoruz, dediler.

"O hâlde, Allah’ın halîli (İbrâhim)’in oğlu, Allah’ın nebîsi (İshak)’ın oğlu, Allah’ın nebîsi (Yakub)’un oğlu, Allah’ın nebîsi Yusuf’tur." buyurdu.

- Ey Allah’ın Resûlü, biz bunu da sormuyoruz, dediler.

"O hâlde siz benden Arap kabilelerini soruyorsunuz. (Bilin ki) Câhiliye döneminde hayırlı (şerefli) olanlar, şayet dinî hükümleri iyice hazmederlerse İslamiyet devrinde de hayırlıdırlar." buyurdu. (Buhârî, Enbiyâ 8; Müslim, Fezâil 168)

Kerem, bol iyilik, çok hayr ve şeref demektir. İnsanların en şereflisi, en hayırlısı veya en değerlisi kendisine sorulunca Hz. Peygamber (asm) ilk ve en önemli ölçü olarak "takva"yı göstermiş ve “Allah’tan en çok korkanlardır.” buyurmuştur. Bu cevabıyla Hz. Peygamber

“Sizin en üstün olanınız Allah’tan en çok korkanınızdır.” (Hucurât, 49/13),

ayetini hatırlatmıştır. Hz. Peygamber soruyu genel olarak “insanlar” çerçevesi içinde değerlendirmiş ve bu umumî prensibi hatırlatan cevabı vermiştir.

Ayrıca bu cevap “amel” cihetinden “en hayırlı” kişiyi tanıtmaktadır. Aslında, hadisin burada bizi ilgilendiren tarafı da Resûlullah (asm)’in bu cevabıdır. Zira takva, bu noktadan yegâne “üstünlük” ölçüsü olarak tanıtılmaktadır.

Pek muhtemeldir ki, Resûlullah (asm) Efendimiz, kendisine soru yöneltenlerin neyi sormak istediklerini anlamış olmasına rağmen, onlara asıl üzerinde durulması gerekli olan meseleyi öğretmek maksadıyla bu cevabı vermiştir. İkinci olarak da “şeref” yönünden insanların en hayırlısı, en üstünü akla gelebilir. Hz. Peygamber bu noktada da büyük dedesinden itibaren hep peygamber olan ve Kur’an’da macerası “en güzel kıssa” olarak nitelendirilen Hz. Yusuf’u örnek göstermiştir. Buhârî’deki bir rivayette Hz. Yusuf için “Kerîm oğlu, Kerîm oğlu, Kerîm oğlu, Kerîm” (bk. Buhârî, Enbiyâ 18) nitelemesi bulunmaktadır. Bu niteleme, buradaki cevaba daha uygun düşmektedir.

Ancak sual soranlar, bu manada “en üstün” olanı kastetmediklerini söyleyince, bu defa Hz. Peygamber (asm) “Ha siz, Arap kabilelerinin ana kollarından hangisinin hayırlı ve üstün olduğunu soruyorsunuz öyle mi? O hâlde eski dönemde üstün görülenler, eğer İslam esaslarını tam anlamıyla anlar ve yaşarlarsa, İslâmiyette de hayırlıdırlar.” buyurmuştur. Bu cevabıyla Efendimiz, Câhiliye devrinde üstünlüğün soy-sop ve ecdâdın şerefine nisbetle olsa bile, İslamda fazilet, hikmet, ilim ve dindarlık yönünden değerlendirildiğini ortaya koymuştur.

Ayrıca soy üstünlüğüne “takva” eklenirse, ancak bir anlam ifade edeceğini anlatmıştır. Aslında her üç cevap da “takva” ağırlıklıdır. Hz. Yusuf’un başından geçenler, özellikle Züleyhâ’ya karşı davranışlarının takvaya dayandığı, İslâm’ı iyi belleyen, öğrenen ve yaşayanların Allah korkusu ile dopdolu oldukları açıktır.

O hâlde Hz. Peygamber birinci cevabında açıkça, sonrakilerde dolaylı olarak “takva”nın yegâne değer ölçüsü olduğunu ifade buyurmuştur.

Hasılıkelam;

1. Allah korkusu her hayrın başı ve yegâne üstünlük ölçüsüdür.

2. Hz. Yusuf’un hayatı birçok yönden en güzel örneklerle doludur.

3. Takva sahiplerinin dünyada şerefi, ahirette derecesi yüksektir. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Erkam Yay., Hadis No: 70)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet