Nesh nedir?

Değerli kardeşimiz,

مَا نَنْسَخْ مِنْ اٰيَةٍ اَوْ نُنْسِهَا نَاْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَٓا اَوْ مِثْلِهَا

“Herhangi bir âyeti nesheder veya onu unutturursak (ya da ertelersek), yerine daha hayırlısını veya mislini getiririz.” (Bakara, 2/106)

Anayasa ve yasaların zaman zaman değişikliklere maruz kaldığı bilinen bir gerçektir. Bunu görmek için Cumhuriyet dönemi hukuk tarihimize bakmak yeterlidir. Benzeri bir şekilde ilahi hükümlerin muamelat kısmında bazı değişiklikler olması makul bir durum olarak görülmektedir. Bu, dinî literatürde “nesh” kavramıyla ifade edilir.

Nesh, dinde yer alan bir hükmün, sonra gelen bir hükümle kaldırılmasıdır. Getirilen yeni âyet insanlara fayda ve sevapta ya daha hayırlı olur veya sevapta misli olur. Mevsimlere göre gıda ve elbisenin değişmesi misali, farklı devir ve yerlere göre de dinin füruata dair bazı hükümleri değişebilir. Ama müşrikler İslâm için neshi bir kusur olarak görmüşler ve "Görmüyor musunuz, Muhammed ashabına dün emrettiğini bugün değiştiriyor; bugün emrettiğini yarın kaldırıyor!" diyerek alay etmişlerdi.

Bu meselede şu esaslara dikkat çekmek isteriz:

- Nesh, hem eski şeriatlerde hem de İslam'da caiz ve vakidir.

- Kur'an-ı Kerim, kendisinden önceki kitapları neshetmiştir. Yani -tabir caizse- Allah değişen toplum durumlarına göre mesajını güncellemiştir. Mesela, Yahudilere Cumartesi çalışma yasağı vardır, ama bu hüküm Hristiyanlıkta ve İslam'da bulunmamaktadır.

- Nesh, akaid meselelerinde değil, muamelatta geçerlidir. Mesela, tevhid ve haşir gibi konularda nesh olmaz, ama Yahudilere getirilen Cumartesi yasağı gibi muamelatta olur.

- Kur'an'daki hükümlerde nesih olup olmadığı hayli tartışmalı bir konudur. Mesela, Mekke döneminde savaşa izin verilmezken Medine döneminde izin verilmiş, hatta emredilmiştir. Buna “nesh” diyenler olduğu gibi, “tahsis” diyenler de olmuştur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet