Teklif-i ma la yutak, “güç yetirilemeyen şeyin insana yüklenmesi” caiz midir?

Değerli kardeşimiz,

Teklif-i ma la yutak, “güç yetirilemeyen şeyin insana yüklenmesi” anlamına gelir. Deveye “haydi uç”, serçeye “haydi yüz” demek, onlar açısından birer teklif-i ma la yutaktır.

Bu mesele, Bakara suresinin sonunda yer alan şu ayetler vesilesiyle kelam kitaplarında yer almıştır:

لَا يُكَلِّفُ اللّٰهُ نَفْسًا اِلَّا وُسْعَهَاۜ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْۜ * رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَٓا اِنْ نَس۪ينَٓا اَوْ اَخْطَأْنَاۚ * رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَٓا اِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذ۪ينَ مِنْ قَبْلِنَاۚ * رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِه۪ۚ

“Allah, kimseye güç yetireceğinden daha fazlasını yüklemez. Herkesin kazandığı (iyilik) kendi yararınadır; yüklendiği (kötülük) kendi zararınadır.

Ya Rabbena! Unutarak ya da yanılarak hata edersek bizi (ondan) sorguya çekme!

Ya Rabbena! Bize, bizden öncekilere yüklediğin gibi ağır yük yükleme!

Ya Rabbena! Gücümüzün yetmediği şeyleri bize yükleme!” (Bakara, 2/286)

Kur'an, Ebu Leheb'in ve eşinin iman etmeyeceklerini, alevli ateşe (cehenneme) gireceklerini bildirir. Hâlbuki her ikisi de diğer insanlar gibi iman etmekle mükellef idi. Bu durumu “teklif-i ma la yutak” olarak görmek uygun değildir. Çünkü her ikisi de iman edebilirlerdi. Onların iman etmeyişi, kaderden bir cebr ve zorlama olmayıp, tamamen kendi tercihleridir. Çünkü insan hür olmaya mecburdur. Hür olduğu için de tercihlerinden sorumludur.

Allah’ın bize yükledikleri aslında kaldırabileceğimiz kadardır. Ama bazı kimseler yapması gerekenleri yerine getirmediği için bu yükü kaldıramayabilir. Bu durumda sorumlusu yine kendisi olur. Faraza bir deprem olur, depremde canlar gider, evler yıkılır, mallar telef olur. Geride kalanların bir kısmı “el-hükmü lillah, veren de O, alan da O” der, bunu teslimiyetle karşılar. Bir kısmı ise böyle bir teslimiyet gösteremediğinden yıkılır, perişan olur...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet