Maide Suresi 114. ayette "Bizi rızıklandır. Sen rızıklandıranların en hayırlısısın" denilmektedir. Allah'tan başka rızıklandıran mı var ki böyle denilmiştir?

Değerli kardeşimiz,

Kur’an’da Allah için kullanılan “rızıklandıranların en hayırlısı, merhamet edenlerin en merhametlisi, yaratıcıların en güzeli” gibi ifadeler, başka ilahların varlığını göstermez.

Kur'an baştan başa tevhidi ispat etmesi ve anlatması bir delildir ki, bu gibi ifadeler bizim anladığımız gibi başka Halıklar ve yaratıcıları kast etmiyor. Başka manalar ifade etmek içindir. Bunun birkaç yönden açıklaması vardır:

a. Allah’ın iki çeşit yaratması vardır. Birisi, zahiri sebeplerin perdesi altında yaptığı icraatlar, ikincisi; zahiri sebepleri vasıta etmeyerek doğrudan doğruya yaptığı icraatlardır. İşte bu nedenden dolayı yaratmanın mertebeleri ortaya çıkmaktadır. Rızkın, merhametin ve yaratmanın Allah’a ait değişik mertebeleri vardır. Söz konusu ayetteki bu ifadeler, Allah’ın bu mertebelerin en yükseğinde olduğunu göstermektedir.Yani bu ifade; ‘Allah’ın sebepsiz yarattığı şeylerdeki tecellisi; sebepler altındaki tecellisiyle yaratmasından daha yüksektir’, demektir.

b. Burada işin mecazî tarafı ile hakikî tarafının kıyaslanması vardır. Mecazî olarak insanlar da -sebepler dairesinde- birilerine rızık veriyor, merhamet ediyor, bazı sanatlar yapıyor. Söz konusu ifadeler, işin hakikî faili/öznesi olan Allah’ın yaptıkları  ile insanların yaptıkları arasındaki hakikat ile mecaz farkına işaret etmektedir.

c. Bu sözcüklerde, insanın hayalindeki kuruntuları da bertaraf edecek bir ifade tarzı vardır. Gerçekten canlılara rızık veren, merhamet eden, yaratan Allah’ın hakikatlı olan işi ile, insanların hayallerinde tasavvur ettikleri sebeplerin asılsız tesirlerinin karşılaştırması söz konusudur. Söz gelimi, “Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır” ifadesiyle, insanların yanlış tasavvurları arasında yer alan “insan da rızık verendir” şeklindeki varsayım, faraza doğru kabul edilse bile, yine de Allah’ın hakiki ‘Rezzak’ olduğuna vurgu yapılmıştır.

d. Bu gibi ifadeler; farklı ilahların varlığına değil, yaratıkların farklı durumuna bakar. Bir güneşin bir şişe parçasındaki yansımasıyla bir ay yüzeyine yansıması arasında farklar olduğu gibi, yaratılanların rızıkları, durumları, sanatları da farklıdır. Ancak, en küçük bir mahluktaki ilahi sanat, en büyük bir mahluktaki ilahi sanattan daha küçük değildir. Bir karınca, sanatça filden daha aşağı değildir. İşte bu ifadeler, Allah’ın söz gelimi karıncaya verdiği rızık ile onda yaptığı sanat ile, ona yaptığı merhamet ile, en büyük bir mahlukuna yaptıkları arasında gerçekte bir fark yoktur. Fark, yalnız mahlukun kabiliyetine göredir. Fakat bu durumların her birisi kendi içinde en yüksek bir mertebededir. Yani her yaratılana, kabiliyetinin en yüksek derecesine uygun en güzel tecelli eden bir yaratmayla karşılık verilmiştir.

e. Ahsen-ül Halıkin demek, halikiyet mertebelerinin en üstündedir. Yani Halıkiyetin kendi içerisinde çok mertebeleri vardır. Nasıl ki, diğer sıfatlarının mertebeleri vardır. Burada Cenab-ı Hak bize “Halıkiyet ve yaratıcılığın hangi mertebesini düşünebilseniz düşünün, Allah o mertebeden de ahsendir, büyüktür.” diye hatırlatıyor.

f. Halıkiyetin kendi içerisinde mertebeleri olduğu gibi, bu ifadenin izahı, mahluklar yani yaratılanlar açısından da düşünülebilir. Şöyle ki:
 
Her mahluk mutlak bir güzellikte yaratılmıştır. İşte her mahluk ve her mahlukun her bir aza ve eczası en mükemmel yaratılmıştır. İşte bu gibi ifadeler “her şeyi, her şeye layık bir tarzda, en güzel bir mertebede halk eder bir Halıktır” hakikatını insana bildiriyor.

g. Ayrıca bazen gafil insanlar nazarında, insan ve diğer sebep olarak çalıştırılan mahlukat yaratıcı diye vasıflandırılabilir. Veya Allah’ın onların elleriyle gönderdiği nimetleri, gaflet sonucunda Allah’tan değil onlardan bilebilir. İşte bu gibi ifadeler gafil olan insanlara bir ders vermektedir. Yani insanlara şöyle bir hakikat haykırmaktadır:

Ey gafil insanlar, sebepler adidir. Bu harika nimetleri verecek güç ve kudrete malik değillerdir. Öyleyse hakiki kudret sahibi olan Allah’a yönelin. Çünkü, O daha güzel bir Halıktır. Daha büyüktür. (bk. Sözler, Otuz İkinci Söz, İkinci Mevkıf )

İlave bilgi için tıklayınız:

Allah Kur'an'da, "Ahsenü'l-Halıkin = Yaratanların en güzeli" demektedir. Ondan başka yaratıcılar mı var ki?..

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet