İblis dışındaki şeytanlara kıyamete kadar mühlet verilmiş midir?

- Eğer verilmemişse örneğin bir insanın şeytanı o insan ölmeden ölürse ne olur?
- Benim bildiğim kadarıyla her insanın sadece bir şeytanı vardır ve eğer kötü biriyse onunla cehennemde haşrolunacaktır. Ama böyle bir durumda ne olur?

Değerli kardeşimiz,

Gözle görülmeyen, fakat varlığı kesin olan, azgınlık ve kötülükte çok ileri giden, kibirli, asi, insanları saptırmaya çalışan cinlere şeytan adı verilir.

Kur'an-ı Kerim'de ilk şeytandan İblis diye söz edilir, İblis, azmış ve Rabbinin buyruğuna isyan ederek sapıklığa düşmüş cinlerdendir:

"Hani biz meleklere Âdem'e secde edin demiştik. İblis hariç hepsi secde ettiler. O yüz çevirdi, büyüklük tasladı ve kafirlerden oldu." (Bakara, 2/34)

Şeytanlar, her peygambere düşman kılındığı gibi, her insanı yoldan çıkarmaya çalışacak ve kötü şeyleri süslü gösterip, yasakları çiğnemeye teşvik edecek bir şeytanın bulunacağı da Hz. Peygamber (asm) tarafından bildirilmiştir. (bk. Müslim, Münafikun, 11)

İblisin dışındaki şeytanlara kıyamete kadar mühlet verildiğine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Ayrıca bir insana imtihan için verilen şeytanın, ondan önce ölmesiyle ilgili kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır.

Hadisteki ifade bir insanın bir şeytanla eşleştirildiği ve ondan ayrılamayacağı gibi değil, her insanı doğru yoldan çevirmeye çalışan bir şeytanın olduğu şeklinde anlaşılmalıdır.

Bu hadisin sonunda yer alan (أسلم) kelimesi bazı âlimlerce mazi fiil olarak (esleme) kabul edilmiş ve Resûlullah’ın şeytanının Müslüman veya teslim olup kendisine hayırdan başka bir şey telkin etmediği şeklinde yorumlanmıştır.

Süfyân b. Uyeyne ve Hattâbî gibi âlimler ise şeytanın Müslüman olmasını mümkün görmeyerek kelimeyi sülasiden muzari mütekellim kalıbında okumuş (eslemü) ve Resûl-i Ekrem’in onun kötülüklerinden korunduğu manasını çıkarmıştır. (Nevevî, XVII, 156-158; Bedreddin eş-Şiblî, s. 28-29)

İmam Gazzali, insan kalbinin melek ve şeytanın etkisi altında olduğunu, her iki kaynaktan da kalbin yoklandığını, hayra çağrı yapan duygu ve düşüncelerin meleğin ilhamı, şerre çağıranın ise şeytanın vesvesesi olduğunu kaydetmiş ve insanın ikisi arasında imtihana tâbi tutulduğunu belirtmiştir. (İhyâ, III, 27; Zebîdî, VII, 265-267)

Kur’an’da inkarcıların şeytanlarla beraber haşredileceği (Meryem, 19/68) ve dünyada bir arkadaş gibi onunla birlikte hareket eden kişinin kıyamet günü, “Keşke benimle senin aranda doğu ile batı arası kadar uzaklık olsaydı.”(Zuhruf, 43/36-38) diyeceği ifade edilir.

Kıyamet gününde hesap görülüp cennet ve cehennem ehli yerlerine gönderilince şeytan cehennem ehline hitap ederek; dünya hayatında Allah’ın gerçek vaadlerine karşılık kendisinin boş vaadlerde bulunduğunu, ancak çağrı yapmanın ötesinde insanlar üzerinde bir etkisinin olmadığını, nefsani arzularına uyanların yaldızlı vaadlerine kandıklarını belirtecek, onların kendisini değil kendi nefislerini kınamalarını söyleyecek, kendisinin onları onarlın da kendisini kurtaramayacağını ifade edecek, dünyada iken kendisine taparcasına boyun eğdikleri yolundaki iddialarını reddettiğini bildirecektir. (bk. İbrâhîm, 14/22)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet