Berat Kandili ve hububat hakkında olduğu söylenen hadisler güvenilir midir?

- Ebû Abdillâh el-Hubeyşî, "Kitâbü’l-Bereke fî Fadli’s-sayi ve’l-hareke" isimli eserde geçen Berat kandili ve hububat hakkında olduğu söylenen hadisler güvenilir midir?
1) Beraat gününün orucunun fazileti hakkında Rasûlüllâh (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)’in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
“Şabânın yarı gecesi Cebrâîl (Aleyhisselâm)ın ve Allâh-u Te‛âlâ’nın meleklerinin yedinci kat semâdan dünya semâsına inişleri gerçekleşir. O halde o günün orucuna rağbet edin. Şabânın yarı gününü (sâlih) insanlar ve cinlerle, kuşlar, yaban hayvanlar, yırtıcı hayvanlar, davarlar, denizlerin balıkları ve yeryüzünün böcekleri bile oruçlu geçirir.” (Ebû Abdillâh el-Hubeyşî, Kitâbü’l-Bereke)
2) Beraat günü mümkünse içinde nohut yahut kuru fasulye gibi taneli gıdalar bulunan etli bir yemek pişirip onunla iftar etmek ve fakirlere yahut konu komşuya ikram edip yedirmek çok faziletli amellerden sayılmıştır.
- Nitekim Rasûlüllâh (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)‘in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
“(O gün iftar etmeniz ve fakirlere yedirmeniz için) et pişirirseniz, (yanında) hububat da pişirin. Zira her taneye karşılık sizin için on bin sevap vardır. Sizden on bin günah silinir ve sizin için on bin derece yükseltilir.” (Ebû Abdillâh el-Hubeyşî, Kitâbü’l-Bereke fî fadli’s-sa‛yi ve’l-hareke)
3) Beraat günü alışveriş yapıp kabı kaçağı buğday, nohut, kuru fasulye gibi hubûbat cinsi ya da sâir gıdalar ile doldurmak bir senelik rızık bereketine vesile olur. Nitekim Rasûlüllâh (Sallallâhu Aleyhi ve Sellem)‘in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
“O gün evlerinizde kap-kaçaklarınızı boş bırakmayın. Zira Allâh-u Te‛âlâ o gün alıp yerleştirdikleriniz hususunda gelecek seneye kadar size bereket verir.” (Ebû Abdillâh el-Hubeyşî, Kitâbü’l-Bereke fî fadli’s-sa‛yi ve’l-hareke)

Değerli kardeşimiz,

Evvela, ilgili kitap ve yazarı hakkında bilgi verelim:

Kitabın yazarı Cemalüddin Muhammed b. Abdurrahman b. Ömer el-Hubeyşî, Yemenli bir âlim olup hicrî 712-782 yılları arasında yaşamıştır. Aynı zamanda Şafii mezhebi âlimlerindendir. Salih, müttakî verâ sahibi bir zattır. Yazmış olduğu eserler şunlardır;

1. En-Nûreyn fi ıslâhi’d-dâreyn.
2. Neşru tayyi’t-ta’rif fî fadli hameleti’l-ilmi’ş-şerîf ve’r-reddi alâ mâkitihim es-sahîf.
3. Umdetu’t-tâlib fî i’tikadi’l-vâcib.
4. et-Tezkîr bimâ ileyhi’l-masîr.
5. Ferhatü’l-kulûb ve selvetü’l-mekrûb.
6. Mesâilu’t-talâk.
7. el-Bereke fî fadli's-sa'yi ve'l-hareke.

Bunların dışında Hz. Peygamber Efendimizi (asm) metheden na’t ve şiirleri de vardır.

Soruya konu olan kitabın tam ismi "el-Bereke fî fadli's-sa'yi ve'l-hareketi vemâ yüncî bi iznillâhi Teâlâ mine’l-heleketi" şeklindedir.

İsminden de anlaşıldığı gibi, müellif burada İslam’da sa’y ve çalışmanın önemine değinmekte, bunun peygamberlerin bir sünneti olduğunu bildirmektedir. Sanat, ziraat gibi geçim kaynaklarında çalışıp çabalayan ve bu uğurda yorulan kimselerin kalplerini teselli için yazdığını ifade etmiştir. Onların çektikleri külfetin sevabından ve öneminden söz etmektedir.

Kitabı yedi baba ayırmıştır.

Birinci Babta, sanat, meslek ve ziraatın fazileti.

İkinci Babta, kadınların uğraşıları, kocaları karşısındaki takınmaları gereken tavırlar.

Üçüncü Bab’ta, tıbb ve insana faydalı olan şeyler ile ilgili bazı bilgiler.

Dördüncü Bab’ta, yapıldığında bereketi getiren durumlar, sözler, davranışlar.

Beşinci Babta, içinde bereket ifadesi geçen 40 hadis.

Altıncı ve Yedinci Bab’ta, Dualar ve ezkâr.

Kitap, Dârü’l-minhâc tarafından 2016 yılında ilmî bir meclis tarafından tahkikli olarak basılmıştır. İçerisinde geçen hadislerin tahrici yani hangi kitapta geçtiği ifade edilmiştir. Dolayısıyla zikredilen hadislerin sıhhati, geçtiği kitaplarla doğrudan alakası vardır. Kitapta Sahihân yani iki sahih kitap dediğimiz Buhârî ve Müslim’den rivayetler olduğu gibi zayıf hatta uydurma rivayetlere yer veren diğer kitaplar da bulunmaktadır.

İkinci olarak soruda ifade edilen rivayetlere baktığımızda müellif bu rivayetleri, “Bereketi celbeden durum ve davranışlar” babında, "Faziletli gecelerde gayret etmeye teşvik" faslında Şaban ayının on beşinci yani Berat gecesini anlattığı yerde zikretmiştir. (bk. age., s. 161-162)

Ancak ilgili rivayetler sahih ve muteber kaynaklarımızda yoktur. Berat Gecesi ile ilgili zayıf, hatta uydurma rivayetler arasında da bu rivayetlere rastlayamadık.

Son olarak şunu da ifade etmeliyiz:

Soruda geçen rivayetlerin dışında Berat Gecesi'nin fazileti ile ilgili pek çok hadis rivayeti bulunmaktadır.

Berat Gecesi ile ilgili olarak "Tuhfetu’l-Ahvezî" adındaki Sünenü’t-Tirmizi şerhinin yazarı el-Mübarekfûri bu gecenin faziletli olduğunu gösteren birkaç rivayet aktardıktan sonra hatırımızdan çıkarmamamız gereken şu ifadelere yer vermiştir:

“Bu rivayetlerin hepsi, Şaban ayının orta gecesi (olan Berat gecesi)nin fazileti hakkında hiçbir şeyin sabit olmadığını iddia edenlere karşı bir delildir.” (Tuhfetu’l-ahvezi, 3/365-367)

Demek ki Berat Gecesi'nin fazileti hakkında hadis rivayetleri vardır, ancak soruda geçen rivayetler hadis değildir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet