Günümüzde bir hadis ravisinin doğru veya hata yapma ihtimalini anlayabilir miyiz?

1. Ravilerin zabt ve adalet açısından incelenmelerin de dikkate alınan ölçütler her hadisçiye göre değişmektedir; bunun sonucun da bir hadisçiye göre zayıf olan bir hadisi diğer hadisçi ictihadına göre sahih diyebiliyor, sahih veya zayıf hadislerin hadisçilere göre değişmesi, tek bir doğru yoktur, doğru her hadisçiye göre farklıdır şeklinde mi anlamalıyız?
2. Zayıf bir ravinin doğru söyleme ihtimali olduğu gibi güvenilir bir ravinin de hata yapması muhtemel olduğu söyleniyor, yani zayıf bir hadisin sahih olma ihtimali var. Peki günümüzde ravinin doğru veya hata yapma ihtimalini anlayabilir miyiz yoksa eskiden hepsi açığa kavuşturulmuş mu?

Değerli kardeşimiz,

1) Hadisçiler bu işin uzmanlarıdır. Ravilerin zabt ve adaletleri yanında senedin inkıtaı, irsal ve benzeri illetleri de en iyi bilen muhaddisler, ona göre hadisin durumunu değerlendirirler. Bu sebepledir ki, sahih-hasen, zayıf ve bunların farklı dereceleri vardır.

- Genellikle, bir kişinin cerh edilmesi büyük hadis otoriteleri tarafından tespit edilmiştir. Bu büyük uzmanların sözüne itimat edilir.

- Aynı kişi hakkında aynı seviyede hem cerh hem tadilin yapılması çok nadir hususlardandır. Muhaddislerin ilmi otoritesi, bu konuda bir tercih sebebi olmakla beraber, genellikle büyük çoğunluğun görüşleri esas alınır.

Bununla beraber, aynı ravinin bazı alimler tarafından görülmeyen bir zaaf tarafı diğer bazıları tarafından görülebilir. Daha sonraki alimler bu çerçevede ilgili rivayeti değerlendirmişlerdir.

Aynı seviyede cerh ve tadil yapıldıysa, bunda farklı değerlendirmeler az da olsa söz konusudur.

- Bu değerlendirmelerde İbn Cevzi gibi bazı alimler müteşeddid, Hâkim gibi bazıları da mütesahil olarak bilinmektedir. Zehebi’nin Hâkimin hadislerini tahlil etmesi buna bir örnektir.

2) Bugün hiçbir alim bağımsız olarak yeni baştan bir değerlendirme yaparak hadisleri sahih veya zayıf tasnifine tabi tutamaz. Çünkü böyle bir imkân yoktur. Bununla beraber, bu konuda yapılan çalışmaların hepsi eskiden yazılmış kaynaklardan istifade edilerek ancak yapılabilmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet