Güneşin battığı yerden doğması, kesin değil mi?

Sanki bir gün ona ‘Buradan Doğ!’ denilecek, o da battığı yerden doğacaktır. "Sanki" ibaresi genelde kesin olmayan durumlar için kullanılıyor. (Tirmizî, Fiten, 22)
Burada kesinlik yok mu hocam? Sanki ne anlama gelir?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, buradaki “sanki” ifadesi belirsizlik anlamında değildir, zaten hadisin metninde de böyle bir mana yoktur. Mealde sanki ifadesinin olması, manaya genişlik kazandırmak ve akıllı varlıklara yapılan hitaba dikkat çekmek içindir. Böylece, sanki akıllı varlıklara hitap eder gibi güneşe emredilir demektir.

Zikretmiş olduğunuz ve sıhhati sahih olan hadisin tam metni şu şekildedir:

Ebû Zerr (r.a.) şöyle anlatıyor:
“Güneş batarken Mescid’e girdim. Allah Resulü oturuyordu. Bana,
“Ey Ebu Zerr! Biliyor musun bu (güneş) nereye gidiyor?” diye sordu. Ben,

“Allah ve Resulü daha iyi bilir.” dedim. Bunun üzerine O (asm) buyurdu ki:
“O, gider, Arş’ın altında secde etmek için izin ister; kendisine izin verilir. Sanki ona: ‘Bulunduğun yerden geri dön ve oradan doğ,’ denilir. İşte o da batıdan doğar.

Ardından Hz. Peygamber (asm),

﴿والشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَها ذلكَ تَقْدِيرُ العَزِيزِ العَلِيمِ﴾

“Güneş de yörüngesinde yürüyüp gitmektedir. Bu, güçlü ve bilgin olan Allah'ın kanunudur.”[1] ayetini okudu.”[2]

Güneşin Batıdan Doğması: Hakikat ve Mecaz Arasında

Hadislerde geçen “Güneşin batıdan doğması” kıyamet alâmetlerinden biri olarak zikredilmiştir. Sahih kaynaklarda açıkça yer alan bu olay, kıyametin büyük işaretleri arasında kabul edilir.

Bununla birlikte bazı âlimler, bu ifadeyi mecazî bir anlamla da yorumlamışlardır. Onlara göre güneşin batıdan doğması, İslâm’ın batı topraklarında yayılması yahut batı toplumlarının İslâm’a yönelmesi şeklinde de anlaşılabilir. Bu yorum, hadis metninin derinlikli ve sembolik anlamlarını gösterir.

Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta vardır: Hadislerde geçen bu alâmetin hakiki anlamını yok saymak doğru değildir. Zira hadis, açık ve sahih bir şekilde kıyametin büyük işaretlerinden biri olarak güneşin gerçekten batıdan doğacağını haber vermektedir. Bu temel anlamın yanında mecazî yorumlar ikinci derecede değerlendirilebilir.

Sonuç olarak, bir hadisin birden fazla anlam taşıması mümkündür. Fakat öncelikle hakiki manaya bağlı kalmak, sonra da mecazî yorumları zenginleştirici bir bakış açısı olarak görmek en doğru yaklaşım olacaktır.

[1] Yasîn, 36/38.
[2] Buhârî, No: 4802; Müslim, No: 159; Tirmizî, No: 3227.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet