Cüzi faziletlerde sahabeyi geçmek mümkün müdür?

- Evliyanın sahabelerden cüz'i olarak üstünlüğüne şunu örnek verebilir miyiz? Örneğin aşk denilince akla gelen Mevlana Celaleddini Rumi ve Şemsi Tebrizi'nin Allah aşkları.Yani şöyle ki:

- Sahabede de tabi onların korku ile ümit arasında olduklarını biliyorum. Fakat Gazali'nin de deyimiyle sahabede korkunun daha baskın olduğunu biliyorum. Ve bir de Abdulkadir Geylani Hazretlerinin batmayan âdeta bir güneş olması, yani öldükten sonra da himmetinin devam etmesi ve kerametlerin en çok O'nda zuhur eden bir veli olması açısından da külli olarak değil, cüz'i olarak üstünlüğe bir örnektir, diyebilir miyiz?

- Ve de tabi Mevlana'nın Allah'a olan muhabbetinin çok yükseklerde olması açısından bu hususta da cüz'i olarak bir üstünlük diyebilir miyiz, örnek olarak?

Değerli kardeşimiz,

- Dediklerinizi anlıyoruz. Ancak verilen müşahhas / somut misaller, özellikle sahabenin geneliyle kıyaslamak pek isabetli görülmemektedir. Çünkü örneğin aşk konusunda gerçekten sahabe ile diğerleri arasında kesin bir kriter olup olmadığını ilmen tespit edemeyiz. Bu iş hüsn-ü zanna bağlı olarak bir değer ifade eder.

- Bu sebeple, şöyle genel ilkeler çerçevesinde bir ölçüyü sunmakta fayda vardır. Mesela:

- Bir insanda takva, cesaret, ilim gibi on adet erdemler/faziletler vardır. Buna mukabil, diğer bir insanda bu erdemlerden yalnız beş tane vardır. Ancak bu kişide -diğerinde bulunmayan- cömertlik vardır. İşte, on fazilete sahip ilk adam, beş fazilete sahip adamdan külli fazilette daha üstündür. Fakat, beş fazilet sahibi cömertlik hasletinde ondan daha üstündür. Külli fazilet üstünlüğü ilk adamın; cüzi fazilet üstünlüğü ikinci adamındır.

- Keza, diyelim ki bir sahabi, yüz fazilete sahiptir. Ancak sahabe olmayan -mesela- İmam-ı Azam ilimde, Şeyh Abdulkaidr Geylani ise keşf-u keramet noktasında, o sahabiden / sözgelişi Hz. Vahşi’den daha üstün olabilir. Ama külli fazilet Hz. Vahşi’nindir.

- Bu konuda Bediüzzaman Hazretlerinin aşağıdaki ifadelerinde de bu gerçeğin altı çizilmiştir:

“Sual ediyorsunuz: Bazı rivayetlerde vardır ki; 'Bid'aların revacı hengâmında ehl-i iman ve takvadan bir kısım suleha, sahabe derecesinde veya daha ziyade efdal olabilir.' diye rivayetler vardır. Bu rivayetler sahih midir? Sahih ise, hakikatları nedir?

"Elcevab: Enbiyadan sonra nev'-i beşerin en efdali sahabe olduğu, Ehl-i Sünnet ve Cemaatın icmaı bir hüccet-i katıadır ki; o rivayetlerin sahih kısmı, fazilet-i cüz'iye hakkındadır. Çünki cüz'î fazilette ve hususî bir kemalde, mercuh racihe tereccuh edebilir. Yoksa Sure-i Feth'in âhirinde sitayişkârane tavsifat-ı Rabbaniyeye mazhar ve Tevrat ve İncil ve Kur'anın medh ü senasına mazhar olan sahabelere, fazilet-i külliye nokta-i nazarında yetişilemez...” (Sözler, s. 488-489)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet