Ayetlerin sonunda durmak, durak yapmak sünnet midir?

- Örnek vermek gerekirse Fatiha suresinin 2. ayetinin sonunda durmayıp “Errahmâni’r-Rahîmi Mâliki yevmi’d-dîn.” şeklinde diğer ayete geçerek değil de “Errahmâni’r-Rahîm. Mâliki yevmi’d-dîn.” şeklinde, ayetler arasında durak yapmak sünnet midir?
- Eğer durak yapmazsak sünnete aykırı mı olur, yani mekruh mu olur?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, Kur'an okurken esas önemli olan, lafız ve mananın uygun olduğu yerlerde durmak ve ardından uygun biçimde başlamaktır.

Kur'an’ın anlaşılmasının, tertîl ve tecvid ile tane tane, dura dura okunmasıyla olacağı belirtilmektedir. (bk. Furkan 25/32; Müzzemmil 73/4)

Hz. Ali, ayetlerde geçen tertîli Kur'an harflerinin mahreç ve sıfatlarına uygun biçimde telaffuz edilmesi ve durulacak yerlerin bilinmesi diye açıklamıştır. (İbnü’l-Cezerî, en-Neşr, I, 209)

Hz. Peygamber’in (asm) hanımı Ümmü Seleme validemize Peygamberimizin kıraati sorulduğunda, “Resulullah kıraatini ayırırdı (tane tane, dura dura okurdu).” cevabını vermiştir. (Tirmizî, Fezailü’l-Kur'an, 23; Ebû Dâvûd, Vitir, 20)

Yine Ümmü Seleme validemiz, “Resulullah Kur'an okurken kıraatini âyet âyet keserdi (âyet sonlarında dura dura okurdu).” demiş ve Fatiha’dan örnek vererek her ayetin sonunda durduğunu ifade etmiştir. (Müsned, 6/302; Tirmizî, Fezailü’l-Kur'an, 23)

Bu bilgilerden Fatiha'nın her bir ayetinde durmanın Hz. Peygamber'in (asm) bir uygulaması olduğu ve sünnet addedilebileceği anlaşılmaktadır. Kur'an'ı tane tane okumasından da genel olarak ayet sonlarında durmanın sünnet kapsamında mütalaa edilebileceği anlaşılmaktadır.

Bununla birlikte bu durumun, her ayette durmanın vacip olduğunu ifade ettiği söylenemez.

Sünnete uygun olan, anlama riayetle okumaktır. Bu da kural olarak, ayetleri tane tane okumakla yani sonlarında durak yapmakla gerçekleşebilir.

Nerelerde durulacağı tecvid ilminin önemli konuları arasındadır. Örneğin ayet sonu olmasına rağmen Maun suresinde "Fe veylün lil-Musallin" ayeti üzerinde durmayı, manayı bozması itibariyle Cezerî ve Zerkeşî hoş karşılamamıştır.

Abdullah b. Ömer, Kur'an’ı öğrendikleri gibi vakf yapılması gereken yerleri de öğrendiklerini belirtmiştir. (Hakim, Müstedrek, 1/35)

İbn Kayyım; Beyhakî gibi alimlerin ayet sonlarında durmayı, sonraki ayetle ilişkili olsa da, tercih ettiklerini nakletmektedir. (Zadü'l-Mead, 1/326)

İbnü’l-Cezerî, bazı kurraların ayet başlarında durmayı sünnet addettiğini, Ebu Amr’ın böyle yapmanın kendine daha güzel göründüğünü belirttiğini, Beyhakî’nin ve onun dışındaki alimlerin de bunu tercih ettiğini, en faziletlisinin ayet sonrakiyle irtibatlı da olsa, ayet başlarında/sonlarında durak yapmak olduğuna kail olduklarını belirttikten sonra gerekçelerini nakleder ki o da “Hz. Peygamber’in yaptığına ve sünnetine uymanın daha evla olduğu”dur. (bk. en-Neşr, I, 226)

Bu bilgilere göre, ayet sonlarında durmak genel olarak güzeldir ve sünnete uygun olandır. Ancak bazen geçmek de tavsiye edilir.

Vakf-ı kabîh’e düşülmedikçe; yani söz lafız ve mana yönünden tamamlanmadan sonraki ifadelerle sıkı ilişkisi olan yerde vakf yapılmadıkça ayet sonlarında durmak ilgili hadis-i şerife uygun olarak durmak tavsiye edilir. Nitekim ayet içerisinde de durulmaması gereken yerlerde vakfedilmesi mekruhtur; çünkü kastedilen mana anlaşılmaz. Bu hususlar da ayetlerin ortasında veya sonunda konular secavend işaretlerinde belirtilir.

Ayrıca alimlerin çoğunluğuna göre kasıt dışında meydana gelen vakf ve ibtida hataları sebebiyle namaz bozulmaz. (Ali el-Kari, Mineh, s. 62)

Demek ki, yanlışlık durak yerlerinde yapılırsa; yani durulacak yerde geçilip geçilecek yerde durulursa, manasında değişiklik olup olmadığına bakılmaksızın namaz bozulmaz.

Şu var ki anlama riayet etmeksizin okumak, Nebevî sünnetin terki anlamına gelir. Bu durum kasıtlı ve bilerek olması halinde bu mekruh olur; yoksa mekruh olmaz.

Özetle, Kur'an'ı anlamada Hz. Peygamber'in (asm) takip ettiği metodun, ayet sonlarında durarak okumak olduğu anlaşılmaktadır.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an-ı Kerim okurken, duraklama (secavend) harflerine ...
- Tecvid kurallarında çift secavendler ne demek?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet