Tecvid kurallarında çift secavendler ne demek?

- Kur'an'da ana duraklarda çift ve tek secavendlerin anlamları ve farklı secavendler üzerinde gelen üç nokta (vakf-ı muanaka) ların anlamları nelerdir?
Secavendler 
Ana duraklarda (çift harfli) secavendler
- Duhan suresi 49. Ayet (لا ج)
Secavendi beraber
- Vakıa suresi 38. Ayet (ط ع) 
Secavendi   
- Fecr suresi ve Şems sur. (لاص)   
- Âli imran sur. 171. Ayet (ج ع .:)
Ana duraktaki secavendler
- Saffet suresi 83. Ayet (  م)
- Âli imran sur. 172.ayet (ج)
- Nisa suresi 12. Ayet (ط)
- İsra Sur. Ayet 74 (ق)
- Meryem Suresi 21. Ayet (ص)
Üç nokta çeşitleri
- Şuara Sur.28. Ayet (.:ق.:قف)
- Muhammed sur.4. Ayet   (.:ج.:  ط)
- Fetih sur. 29.Ayet    (.:ج.:  قف  )
- Gadr sur. 4-5. Ayetler  (:.لا:.  قف )

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Vakıf ve ibtida ilmi, Kur'an'ın anlamsal açıdan doğru okunmasını sağlayan ve mana yanlışlarının önüne geçmek için kurallar koyan bir disiplindir. Daha anlaşılır olması bakımından -teşbihte hata olmazsa- noktalama işaretleri gibidir.

Lahn olgusu ile başlayan sıkıntılar, alimlerin ayetlerde anlam açısından nerede durulması, nerede geçilmesi, nerelerde her ikisinin de uygun olacağı gibi konuları ele almışlar ve Kur'an'ı baştan sona tarayarak birtakım belirlemeler yapmışlardır.

Bu alanda iki önemli ve meşhur isim vardır. Biri İbnü'l-Enbari, diğeri de Tayfur es-Secavendi'dir. Her iki müellifin eserleri de günümüze kadar gelmiştir.

Ortak noktaları çok olmakla birlikte, farklı birtakım yaklaşımları da vardır bu iki alimin. Bu farklılık çok fazla olmasa da öze veya anlamsal birtakım hususlara taalluk ettiği gibi, ayetlerin anlamı ile ilgili vurgulara da taalluk eder. Bu da ayetlerle ilgili müfessirlerin farklı yorumlar getirmelerine bağlıdır. Alimler hangi yorumu tercih etmişlerse vakıf işaretini de ona göre belirlemişlerdir.

İbnü'l-Enbari daha önce olmasına rağmen altıncı asırda Secavendi bu hususta birtakım remizler / semboller belirleyerek daha meşhur olmuştur. Belirlediği semboller Kur'an yazısına işlenerek tilavette okuyucuya kolaylık sağlanmıştır.

Günümüzde ise İslam dünyasındaki mushaflarda var olan vakıf işaretleri ile ilgili farklılıklar, bu iki alimi takip etmekle alakalıdır.

Biz Secavendi'yi, örneğin Suud baskılarında ise Enbari takip edilir ve onun remizleri mushafa işlenir.

İlgili remizlere gelince:

Ana duraklarda (çift harfli) secavendler

- Duhan suresi 49. ayet (لا ج)

Lamelif işareti burada geçilmesini öngörür. Cim harfi ise vakfın caiz olduğunu anlatır.

Her ikisinin bir arada verilmesinin sebebi de yukarıda bahsedilen farklı yaklaşımlara bağlı olarak iki yaklaşım olduğunu, okuyucunun bunlardan birini tercih edebileceğini anlatır. Zira burada bir anlam vurgusu ile ilgili anlayış farkı vardır. "Tat" deyip vurguyu yaptıktan sonra, "hani sen şerefli ve kerem sahibiydin" denir. Buna göre bu kelime üzerinde durmak tercih edilmiş olur. Ya da "Hani şeref ve kerem sahibiydin, hadi o zaman azabı tat." denerek, kelime üzerinde durmadan geçiş yaparak okunur. 

- Vakıa suresi 38. ayet (ط ع)

Burada ayn işareti konunun bittiğini ifade etmek içindir. Kur'an'da konu bittiğinde ayn işareti ile belirtilir ki, buna vakf-ı ruku' denir. Tı harfi de burada geçmekten ziyade vakf yapılarak durmayı ifade eder. 

 - Fecr suresi ve Şems suresi (لا ص)

Burada yine birinci örnekteki gibi anlayış farkını yansıtır ve okuyucu bunlardan birini tercih eder.

Lamelif harfi kelimenin sonrasıyla bir anlamsal bağı olduğunu ve vasledilmesi yani durmadan geçilmesi gereğini ifade ederken, sad harfi zorunlu olması durumunda durulmasını anlatır ki buna da vakf-ı murahhas denir ve bu işarette vasl etmek, yani geçmek daha önceliklidir. 

- Âl-i İmran suresi 171. ayet (ج ع .:)

Burada da yine ayn harfi konunun bittiğini ifade etmek için konulmuştur. Cim harfi de burada vakfın da vaslın da caiz olduğunu anlatır.

Ana duraktaki secavendler

- Saffet suresi 83. ayet (م)

Burada mutlaka durulmasını ifade eder. 

- Âl-i İmran sur. 172. ayet (ج)

Durulmasının da geçilmesinin de caiz olduğunu anlatır.

- Nisa suresi 12. ayet (ط)

Vakf-ı mutlaktır. Durulmasının evla olduğunu hatta geçmemek gerektiğini ifade eder.

- İsra suresi ayet 74 (ق)

Burada ayet sonudur, sonraki ile anlamsal bağı olduğu için geçilerek okunması vakidir. Ancak "kıle" anlamına gelen kaf işareti, durulmasına yönelik bir yaklaşımın olduğunu anlatır. 

- Meryem suresi 21. ayet (ص)

Bu her mushafta yer alan bir durum değildir. Bazı mushaflarda vardır. Bu durulmamasının anlam bakımından daha iyi olduğunu anlatır. Yani ayet sonu olsa da mana bakımından geçmenin daha uygun olduğunu ifade eder. Ama zorunlu durum söz konusu olursa durulmasını anlatır.

Üç nokta çeşitleri

- Şuara suresi 28. ayet (.:ق.: قف)

Üç nokta işaretlerinde kural şudur: Her ikisinde de durulmaz her ikisinde de geçilmez. Üç noktalardan birincisinde veya ikincisinde kullanılan قف orada durulmasının daha iyi olacağını anlatır. Yani üç noktalardan mutlaka birinde durulacağı için قف sembolünün bulunduğu yerde durulması tavsiye edilir veya orada durulmasının daha uygun olacağını ifade eder.

- Muhammed suresi 4. ayet   (.:ج.:  ط)

Yine her mushafta bulunmayan işaretlerdir bunlar. Bulunanlarda da yukarıda bahsedildiği gibi iki farklı yaklaşımı anlatır. Okuyucu birini tercih eder.

- Fetih suresi 29. ayet    (.:ج.:  قف)

Aynı durum bunun için de geçerlidir

- Gadr suresi 4-5. ayetler  (:.لا:.  قف)

Bu ayetlerde baktığımız mushaflarda üç nokta ve قف işareti var. Bu işaretin olduğu mushaflarda da yine iki yaklaşımı ifade eder. 

Bu bilgilerin kaynağı bahsi geçen iki temel kaynaktır. 

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an-ı Kerim okurken, duraklama (secavend) harflerine ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet