“Yedi boyut / aşama daha vardır.” “Boyuttan boyuta / kattan kata geçerek yükseleceksiniz.'' gibi ayetlerde geçen boyutlar ne demektir?

''İnsanın bulunduğu boyutun üstünde yedi boyut / aşama daha vardır.'' (Mü'minun, 23/17) ''...siz, mutlaka boyuttan boyuta/kattan kata geçerek yükseleceksiniz.'' (İnşikak, 84/18-19)

- Bu ayet-i kerimelerden yola çıkarak, insanın ve / veya cinlerin yaratılışı hakkında bir yorumda bulunabilir miyiz?

- Ayrıca mü'minun suresi 10-16. ayetleri bu konu hakkında fikir verebilir?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetlerin mealleri:

“Şu da bir gerçektir ki, biz sizin üstünüzde yedi yol / tabaka yarattık. Biz yaratmadan da yarattıklarımızdan da habersiz değiliz.” (Müminun, 23/17)

“Dolunay halini alan ay hakkı için: Siz halden hale geçeceksiniz!” (İnşikak, 84/18-19)

- Müminun suresinde yer alan “Seb’a taraik” ifadesi lügat itibariyle “yedi yol” anlamına gelir. Araplar üstüste tabakalar halinde bulunan şeyler için yol / tarik tabirini kullanırlar. Ayette “yedi adet yollar” demek, “yedi adet gökler” demektir. (Taberi, ilgili ayetin tefsiri)

İmam Maverdi’nin bildirdiğine göre, ayette “yedi gök” için kullanılan “Seb’a taraik” ifadesi, şu üç manaya göredir:

1. Yedi tabaka göklerin her tabakası, ayrı bir sanat ve ayrı bir şekil yoluyla yaratıldığı için “yedi yol” denilmiştir.

2. Her bir gök, bazı meleklerin yolları olduğu için bu adı almıştır.

3. Yedi gök, üst üste tabakalar halinde bulundukları için “yedi yol” olarak ifade edilmiştir(Maverdi, ilgili ayetin tefsiri).

Fahruddin Razi’ye göre, ayette “yedik gök” yerine “yedi yol” ifadesinin kullanılması, (atmosfer dahil), göklerde yağmur yolu, peygamberlerin gönderildiği ve vahiylerin indirildiği yol, meleklerin bulunduğu yerler, sevapların/amellerin yukarıya çıktığı yol gibi değişik maddi-menevi yollardan dolayıdır. (Razi, ilgili ayetin tefsiri)

- Diyebiliriz ki, tefsirlerin hepsinde “yedi yol” ifadesi “yedi gök” anlamında olduğu belirtilmektedir. Bu sebeple, bu ifadeden insanlar için ayrı bir boyut veya boyutlar çıkarmak kolay görülmemektedir.

- İnşikak suresindeki ayetlerin yorumu hakkındaki alimlerin görüşleri şöyle özetlenebilir:

a. İnsanların halden hale geçmeleri, onların ölümle başlayan yolculuklarının kabirde, berzahta, mahşerde, mizanda, sıratta karşılaşacakları durumlardan, ta cennet veya cehenneme varıncaya kadar halden hale, tavırdan tavıra, durumdan duruma, menzilden menzile devam eden bir süreçten geçmeleri manasına gelir.

b. Ayette, insanların kıyamet gününde birbirinden zor sahnelerde, mahşer meydanında karşılaşacakları hesap, korkunç manzaralar gibi peş peşe devam eden zorlu bir süreçten söz edilmektedir.

c. Kıyamet günü / mahşerde insanların halden hale geçmesi; dünyada değersiz kabul edilen bazı kimselerin orada yüksek mertebelere kavuşması, buna mukabil dünyada çok değerli kabul edilen bazı kimselere beş para kıymet verilmemesi, sıkıntılı bir dünya hayatı geçiren bazı kimselerin artık çok rahat bir hayata başlaması, buna karşılık dünyada çok konforlu bir hayat sürdüren bazı kimselerin de bundan böyle en sıkıntılı bir hayata sürüklenmeleri gibi bir durumdan başka bir duruma geçmesi manasına gelir. (krş. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

- İbn Abbas’ın  rivayet ettiğine göre, Peygamberimiz (asm) “Ayette yer alan 'tabekan an tabekin' ifadesini 'halen ba’de halin = halden hale geçmek' şeklinde açıklamıştır. Hadisi Buhari aktarmıştır. (bk. İbn Kesir, ilgili ayetin tefsiri)

- Bu ayetin muhatabı Hz. Peygamber (asm) olduğu, buradaki halden hale geçmenin de onun gök tabakalarını geçip miraca çıkacağı manasına geldiği görüşünde olan alimler de vardır. (bk. Razi, İbn Kesir, ilgili ayetin tefsiri) Mekke’de inen bu surenin ilgili ayetinin bu manası ihbar-ı gaybi türünden bir mucize olarak değerlendirilebilir.

- Ayrıca bu ayetten Ay’a çıkma işaretini çıkaranlar olmuştur. Bu isabetli de olabilir. Bunun gibi ayetin daha başka şeyler işaret etmesi de söz konusu olabilir.

- Gerek Müminun suresinin 10-16. ayetleri, gerek İnşikak suresinin  1-16. ayetlerinde ifade edilenler insanın -Tefsirlerde yer aldığı şekliyle- ölüm ötesi yolculuğunun boyutuna işaret edildiği ve bu üslubuyla da söz konusu ettiğimiz ayetlerin manasını da pekiştirdiğini söyleyebiliriz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet