Yaratmada ilim, irade ve kudret sıfatları nasıl tecelli etmektedir?

Değerli kardeşimiz,

خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَاْلاَرْضَ بِالْحَقِّۜ “Gökleri ve yeri hak olarak yarattı.” (Nahl, 16/3)

Gördüğümüz ve görmediğimiz âlemler yüce Allah'ın “ol” emriyle vücut bulmuşlardır. Beydavi şarihlerinden Muhyiddin Şeyhzade, “ol” emriyle alakalı olarak şöyle der:

“Bu, Allah'ın ilim, irade ve kudretle eşyaya vücut vermesini ifade eder.” (Muhyiddin Şeyhzade, Haşiyetü Şeyhzade, Daru’l- Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1999, V, 105)

Allah insana kendi ruhundan üflemiş (bk. Hicr, 15/29.) yani kendi sıfatlarından bir nebze ona vermiştir. Bize bu sıfatların verilmesi, bu sıfatlarla Onu tanımamız içindir. Bize verilen ilim, irade ve kudret bu sıfatlardan bazılarıdır. Biz, herhangi bir şeyi meydana getirirken bu sıfatları kullanarak icraatta bulunuruz.

Mesela, A harfini yazmamız için bu sıfatlara sahip olmamız gerekir. Bilmesek yazamayız, kudretimiz olmasa, bilsek bile yazamayız. Kudretimiz de olduğunda, irade etmezsek yazmayız. Temsilde hata olmasın, her bir varlığın vücudu bu üç ilahi sıfatın tecellisiyle gerçekleşir. Dolayısıyla “Allah yoktan yaratmayı bilir mi veya yaratmaya gücü yeter mi?” diye bir soru anlamsızdır. Bilmese, dilemese, gücü yetmese böyle bir yaratılış söz konusu olmayacak, her şey yokluk karanlıklarında kalacak veya daha yerinde bir ifadeyle “Şey diye bir şey olmayacaktı!”

Eşyaya yoktan vücut veren ilahi kudret, mahiyeti itibariyle meçhul, eserleri itibariyle meşhuttur. Yani o kudretin nasıl bir kudret olduğunu bilmiyoruz, ama o kudretin eserlerini gerek kendi nefsimizde gerekse dış dünyada daima görüyoruz.

Gördüğümüz her şey Allah’ın kudret eseri olmakla birlikte, bu kudretin nasıl ve ne keyfiyette olduğu bilinmemektedir. Bazılarının bunu “Tabiat kanunları” ile izaha çalışmaları sadra şifa olmaktan ve aklı ikna etmekten son derece uzaktır. Zira bu kanunlar, gerçekte Allah’ın kudret tecellilerinden başka bir şey değildir. O, bu kanunlarla âlemde icraatta bulunmaktadır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet