Vakıa suresi 13-14. ve 39-40. ayetler arasındaki bir çelişki mi var?

- Kur'an'da Vakıa suresindeki 13-14.ayette "cennete gireceklerin çoğu eski ümmetlerdendir, az bir kısmı da sonrakilerden" deniyor ve bunun üzerine Hz. Ömer üzülüyor. Daha sonra 39-40. ayetler iniyor ve "birçoğu eski, birçoğu sonraki ümmetlerdendir" deniyor.
- Bu iki ayet Hz. Ömer'in üzülmemesi için çelişkiye sokulmuş olmaz mı; birbiriyle çelişmez mi? Ayrıca neden Hz. Ömer'in olduğu kavim eski kavim olmuş olmasın ki? Kur'an sonuçta evrensel bir kitaptır, bize göre onlar eski kavim olmuş oluyor.
- Bu sorulara mantıklı olarak nasıl cevap verilebilir?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetlerin meali şöyledir:

“(Hayırda) önde olanlar, (ecirde de/mükâfatta da) öndedirler.
İşte bunlar, (Allah'a) en yakın olanlardır.
Onların (Naîm cennetlerinde olanların) çoğu önceki ümmetlerden,
Birazı da sonrakilerdendir.” (Vakıa, 56/10-14)

“Bütün bunlar sağdakiler içindir.
Bunların birçoğu önceki ümmetlerdendir.
Birçoğu da sonrakilerdendir.” (Vakıa, 56/38-40)

1) Önce şunu belirtelim ki, surenin 13-14. ayetleri “Sabikûn” denilen ve -hayır, hasenat işlerinde- en önde olan kimselerden söz edilmektedir. Buna mukabil, surenin 39-40. ayetlerinde ise, “ashabu’l-yemin” denilen kitabı sağ elinden alanlardan söz edilmektedir. (bk. Beysavî, Kurtubî, eş-Şenkîtî, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri)

Bu sebeple, bu farklı değerlendirmelerde herhangi bir çelişki yoktur.

2) Bazı alimlere göre, “öncekiler” ve “sonrakiler”den maksat, eski-yeni ümmetler değil, İslam ümmetinin ilk başında olan sahabe ile daha sonra gelenlerdir veya sahabe, tabiin ve tebe-i tabiin denilen hayırlı ilk üç asırdaki insanlar ile daha sonra gelenlerdir. (bk. Beydavî, Kurtubî, eş-Şenkîtî, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri)

Buna göre, bu iki ayet grubunda bir çelişkiden söz edilemez.

3) Bazı tefsir kaynaklarında surenin 13-14. ayetleri nazil olduğunda sahabeler üzülmüş, daha sonra 39-40. ayetler inmiş olduğuna dair bazı rivayetlere yer verilmiş ve ilk hükmün nesh edilmiş olduğuna dair bilgiler varsa da bu nesh konusu doğru değildir. Çünkü, bu tür ihbarî hükümlerde nesih olmaz. Kaldı ki, ister ümmetler arasında olsun, ister İslam ümmetinin ilk ve daha sonraki insanları için olsun, farklı kesimler söz konusu olduğu için eski hükmün neshedilmesi asla doğru olmaz. (krş. Razî, Kurtubî, ilgili ayetlerin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet