Şema terapi İslami açıdan nedir ve dinimize uymayan öğretileri var mıdır?

- Çocukluk travmalarım sebebiyle birçok psikolojik rahatsızlığım var. Özellikle sosyal kaygı hayatı çok zorlaştırıyor.
- Şema terapi almayı düşünüyorum bir Müslüman olarak nelere dikkat etmeliyim?
- Şema terapiyi değerlendirir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

Doğrudan sorunuzun cevabına geçmeden önce Şema ve Şema Terapi’nin ne olduğunu anlamaya çalışalım. Konu doğru anlaşıldığında, zaten siz de sorunuzun cevabını büyük ölçüde almış olacaksınız.

“Gayet hassas mizanlarla kainattan süzülmüş bir katre” (bk. Nursi, Lem'alar, Üçüncü Lem'a) olarak bu dünyaya gönderilen insan, mahlukat içinden Allah’ın en nazik ve nazenin bir kudret mucizesidir.

Bu nazik ve hassas insanın dünyaya gönderiliş amacı; öğrenmekle mükemmelleşmek, aczini göstermekle yardım istemek ve dua etmektir. Çünkü insan aciz, zayıf, hayat kanunlarına cahil olarak dünyaya gönderiliyor. Aciz ve zayıf olması, onu Allah’a dua edip ona kulluk yapmaya, cahil olarak yaratılması da her zaman en doğrusunu öğrenmeye ve uygulamaya sevk ediyor.

Bu öğrenme ve mükemmelleşme süreci, imtihan sırrına binaen herkes için aynı şekilde sürmez, farklı farklıdır. Burada; kişinin mizacı, karakteri, köken ailesinden getirdiği genetik özellikleri, anne ve babasının tutum ve davranışları, dünya görüşü, çevre, akrabalar, arkadaşlar, eğitim kurumları onun düşüncesinin şekillenmesinde büyük rol oynarlar.

Bunlar dışında, bilerek veya bilmeden yapılan yanlışlar ve hatalar, karşılanmayan ihtiyaçlar, giderilmeyen arzu ve istekler, yaşanan musibetler, başa gelen kazalar ve vefatlar karşısında almış olunan tutum ve davranışlar da onun algılarını biçimlendirir.

Kişi, çocukluk hayatı boyunca her şeyi ilk edindiği, bilincine ve bilinçaltına kazıdığı o algıların penceresinden değerlendirir.

Kısaca dünyayı, olayları, insanları, kendisini, ailesini, ikili ilişkileri, evliliği, kadını, erkeği vb. her şeyi o ilk öğrendiği algılarla değerlendirir.

İşte çocukluk döneminde dünyaya karşı kazanılan bu algıya "şema" diyoruz. Doğru bilgilere "normal şema", hatalı algılamalara ve değerlendirmelere de "hatalı şema"lar denilmektedir.

Ancak genelde şema denildiğinde kastedilen hatalı ve yanlış şemalardır. Zaten kişiyi de huzursuz eden bu tür şemalardır.

Örneğin anne-babası, kişiye çocukluğunda az değer vermişse veya ona aşırı değer vermişse veya onlar normal değer vermişler de çocuk onu farklı algılamışsa, ileriki hayatında kendisi hakkında değersizlik şeması geliştirebilir. “Ben değersizim, ben sevilmeye layık değilim.” algısı, ikili ilişkilerinde sürekli hatalı davranmaya götürür. Sağlıklı arkadaşlık ve eş ilişkisi kurmakta zorlanır, benlik algısı zayıf olur.

Veya çocukluğunda anne veya basınından birini kaybeden veya boşanan veya yurda bırakılan veya uzun süre anne-babasından ayrı kalan veya ikinci kardeş gelince ihmal edilen veya tam olarak ilgi gösterilemeyen veya kendisine ilgi gösterilmediğini düşünen bir çocuk, terk edilme şeması geliştirebilir.

Terk edilme şemasına sahip olan kişi ise, yakınlarını veya bağlanacağı kişileri kaybetme beklentisiyle yaşar. İlişkilerinin eninde sonunda, şu ya da bu şekilde bitme tehlikesini yoğun olarak hisseder. Sevdiklerinin onu terk edeceklerine, hasta olup öleceklerine, başka birisi için onu bırakacaklarına, önceden tahmin edilemez olumsuz davranışlar sergileyeceklerine, bir şekilde aniden ortadan kaybolacaklarına inanır. Bu yüzden genel bir korku içinde yaşar. Bu korku ve kaygı da onu inanılmaz hatalara götürür. Sonunda korktuğu da başına gelir. Örneğin böyle kişiler, evlenince eşlerini kontrol altına almaya çalışır, itham ederler, sadakatlerini denerler, aşırı kaygılı davranırlar.

Ancak insanların çok büyük bir kısmı, şahsi ve sosyal hayatında sorunlara yol açabilecek hatalı şemaların farkında değil. İşte burada şema terapi devreye girer. Kişiye, yaşananları doğru anlamlandırma becerisi kazandırır. Geçmişte edindiği hatalı şemalarının farkına varan insan, doğru anlamlandırma ve doğru stratejilerle daha huzurlu bir hayat yaşayabilir.

Kısaca; şema terapi, kişinin bugün yaşadığı, ancak geçmişindeki hatalı öğrenmeden kaynaklanan sorunlar karşısından kişiye yardımcı olmaya çalışır. Farkındalık oluşturur ve sağlıklı stratejiler öğretir.

Görüldüğü gibi, şema terapinin İslam’ın özüyle, temel inancıyla çelişen bir tarafı yoktur.

Bir Müslüman olarak dikkat etmeniz gereken şey, şema terapi değil de gittiğiniz terapistin dini duyarlılığıdır. Çünkü terapi kuramı ne olursa olsun, kişinin huzur ve mutluluğunun hakiki sahibi olan Yüce Yaratıcının gösterdiği çizgi dışında tanımlayan herkes, onu yanlış yönlendirmiş olur.

Unutmayalım ki, insan, doğru öğrenip, doğru yaşadığında yaratılış amacına uygun olarak mükemmelleştiği gibi, yaşanan sorunlar karşısında da aczini ve zaafını anlayıp dua ve iltica ile Allah’a sığınarak kulluk vazifesini yerine getirmiş olur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet