Sebeb-i nüzulle ilgili rivayet farklılıklarının sebebi nedir?

Değerli kardeşimiz,

وَيُؤْثِرُونَ عَلٰٓى اَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌۜ  "Onlar şiddetli muhtaç da olsalar, başkalarını kendilerine tercih ederler." (Haşr, 59/9)

Beni Nadir Yahudilerinden elde edilen ganimet taksiminde Rasullullah Ensara "İsterseniz muhacirler ev ve mallarınıza ortak olmaya devam etsinler, ganimeti aranızda paylaştırayım. İsterseniz ev ve mallarınızdaki tasarruf artık size ait olsun, ganimetten size bir şey vermeyeyim." der. Ensar, "Hem ev ve mallarımıza ortak olsunlar, hem de ganimet onların olsun." cevabını verirler. (Râzî, XXIX, 287; Ebu's - Suud, İrşadu Akli's-Selim, Daru İhyai't-Türasi'l-Arabi, Beyrut, 1990, VIII, 229) Üstteki ayet bu manayı ifade etmektedir.

Bununla beraber tefsir kitaplarında ayetlerin nüzul sebebiyle ilgili farklı rivayetler bulunur. Mesela ,üstteki ayet hakkında şu rivayetlere de yer verilmiştir:

1. Hz. Peygamber (asm) devrinde, ancak kendisine ve çocuklarına yetecek kadar yiyeceği olan bir zata bir misafir gelir. Adam hanımına der: "Çocukları uyut, lambayı söndür, yiyeceği de misafirin önüne koy." Onların bu hali Cenab-ı Hakk'ı razı eder, bu ayetiyle onları medheder. (Kurtubi, XVIII, 17-18)

2. Yermük Harbinde ölmek üzere olan bir yaralıya su getirilir. Tam içeceği sırada "su" diye inleyen bir ses duyar, ona götürülmesine işaret eder. Götürülen kişi tam içeceği sırada, bir başka yaralıdan "su" feryadı gelince içmez, "ona götürün" işareti verir. Su, üçüncü yaralıya ulaşıncaya kadar o zat ruhunu teslim eder. Diğerlerine getirildiğinde onlar da ruhlarını teslim etmişlerdir. (İbn Kesir, VIII, 97; Kurtubi, XVIII, 20.)

Not: Yermük Harbi Hz. Ebû Bekir'in hilafeti zamanında gerçekleştiği cihetle, ayetin bu olay münasebetiyle inmesi zaten düşünülemez.

İşte mezkûr ayet, bütün bu olaylara bakan bir üslupla gelmiştir. Zerkeşi, bu konuda şu mühim noktaya dikkat çeker: Sahabe ve tabiin, "bu ayet şununla ilgili indi" dediklerinde, bununla "bu ayet bu hükmü tazammun eder" manasını kastetmişlerdir. Yoksa "ayetin sebeb-i nüzulü budur" diye tahsis etmemişlerdir. (Zerkeşi, I, 32)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet