Sahabe mürselinin sahih olmadığını düşünmenin sakıncası var mı?

- Bazı yerlerde, alimlerin bir çoğu sahabe mürselini zayıf görmeyerek onunla amel etmektedirler, şeklinde bilgiler gördüm.
- Buna göre, sahabe mürselinin sahih olmadığını savunan alimler var mı?
- Sahabelerin adil olmaları onların yalan söylemediklerinin delilidir. Lakin yanlış söylemediklerinin delili değildir. Yanlış söylemediklerinin bir delili yoktur. Dolayısıyla sahabe mürselinin sahih olduğunun delili yoktur.

Değerli kardeşimiz,

Sahabenin her birisi rivayet ettiği bütün bilgileri doğrudan Hz. Peygamber (asm) Efendimizden duymuş veya görmüş değildi. Bazısı başkası aracılığıyla duyduklarını aktarıyor, ancak kimden aldığını genellikle belirtmiyordu. 

"Sahabe mürseli"nin önemli bir nedeni, Peygamberimiz (asm) hayattayken ve vefatından hemen sonraki ilk zamanlarda, sened zikrinin henüz başlamamasıdır.(1)

İmam Suyuti, sahabe mürsellerinin, yaşının küçüklüğü veya geç Müslüman oluşu, farklı meşguliyetlerin bulunması gibi çeşitli sebeplerle Hz. Peygamber’den uzak kalma ile gerçekleştiğini ifade eder.(2)

Bir sahabînin doğrudan rivayeti ile yine kendisi gibi bir sahabîden yaptığı mürsel arasında güven açısından bir fark olmaması gerekir. Zira, İbnu’s-Salah’ın ifade ettiği gibi, irsali yapan da ismi gizlenen de aynı şekilde bir sahabîdir.(3)

Sahabe mürseli alimler tarafından delil olarak kabul edilmiştir.(4)

Alimlerin cumhuruna göre, sahabinin mürseli sahihtir. Çünkü sahabenin hepsinin udûl/âdil olduğu hususunda icma vardır.(5)

- Kaynaklarda verilen bilgilere göre, "sahabenin mürseli" -sahabinin irsali ile ilgili ise- yani senedindeki sahabiyi atlamış ise bu sahihtir. Bu konuda büyük veya küçük sahabiler arasında fark yoktur.

- Eğer "sahabenin mürseli" -tabiinin irsali ise- yani senedinden hazfettiği kişi tabiinden biri ise, bu bilgi genellikle İsrailiyat kabul edilir. Ve dolayısıyla zayıftır.(6)

Burada şunu bilmek gerekir ki, sahabenin hepsinin adil olduğunda icma vardır. Onun için bir sahabi, başka bir sahbiden aldığını irsal ederse yine makbuldür. Şayet tabiinden irsal ederse, bu takdirde genellikle bu bilgi merfu değildir, yani Hz. Peygamber Efendimize (asm) dayandırılmamıştır. Ve genellikle israiliyattır onun için de zayıftır.(7)

Ebu İshak el-İsferayini, Ebu Bekir el-Bakıllani, gibi alimlerin görüşü de budur. Yani kimse sahabyi itham etmez. Fakat hadisin alındığı kaynak tabiin ise zayıf kabul edilebilir.(8)

Kaynaklar:

1) Kaysiyye, Mahmud Ahmed, İbnu’l-Cevzî ve Kitâbuhû’l-Mevzûât, Doktora Tezi, Pencap Üniversitesi, Lahor, 261. Ünal, Yavuz, Hadisin Doğuş ve Gelişim Tarihine Yeniden Bakış, Ensar Neşriyat, İstanbul 2010, 345 vd.
2) bk. Suyûtî, Tedrîbü’r-Râvî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1399/1979, I, 207.
3) İbnu’s-Salâh, Ulûmu’l-Hadis, I, 56. Krş. Zehebî, Siyer, II, 608.
4) İbn Belbân el-Fârisî, Sahîh-i İbn Hibbân bitertîbi İbn Belbân, Müessestü’r-Risâle, Beyrût, 1414/1993, I, 161-162.
5) bk. İbn Abdu’l-Ber, Hamsu kitabi’l-irşad, 77.
6) bk. Suyuti, Tedribu’r-ravi, 1/228-234.
7) krş Suyuti, a.g.y.
8) bk. Suyuti, a.g.y.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet