Doğu ile batı arasındaki uzaklık ne kadar?

- Zuhruf suresi 38. ayet de kastedilen iki Doğu arasındaki uzaklık neresidir?
- Doğu ile batı arasındaki uzaklık yani ne kadardır, kutupların birbirine uzaklığı kadar mıdır bu cümleyle ne denmek istenmiştir kutupların bir kısmında doğu olduğunda bir kısmında Batı olduğu için onu mu kastetmiştir?
- Bu ayetle ilgili bir iddia ve şöyle:
- İki doğu nedir, birbirinden ayrı, uzak iki doğu varsa insanlar yönlerini hangisine göre belirliyorlardı?
- Son ayetten anlaşılan o ki; iki doğu ile kastedilen yerler her neresi ise birbirleri arasındaki uzaklık bir hayli fazla olmalı. Çünkü istenmeyen bir yakınlığın iki doğunun arasındaki uzaklık gibi olması istenmiş.
- Doğu-batı arası dense hadi oradan uzaklık kavramı çıkartılabilirdi. Fakat burada sadece tek bir yönden bahsediliyor; doğu. Hem aynı yönden bahsederken hem de uzaklığın kastediliyor olması nasıl bir mantıkla olmakta?
- Bu ayet aşağıdaki gibi aktarılmış olsaydı daha anlaşılır olmaz mıydı, bu şekilde söylemek çok mu zordu?
- 38. "Sonunda bize geldiğinde, arkadaşına, “Keşke benimle senin aranda doğu ve batı arası kadar uzaklık olsaydı! Ne kötü arkadaşmışsın!” der."

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetin meali şöyledir:

“Sonunda o kişi bize gelince -şeytana hitaben- 'Keşke seninle aramız doğu ile batı kadar uzak olsaydı!' der. Ne kötü arkadaş!” (Zuhruf, 43/38)

Ayetin yorumunda birkaç farklı açıklamalar vardır:

a) Ayette yer alan “iki doğu arasından” maksat, doğu ile batı arasıdır. Çünkü Araplarda Güneş ile Ay birlikte söz konusu edilirse, “Kameran=iki ay” tabiri kullanılır ve “Güneş ile Ay” kastedilir. (bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

Buna göre, doğu ile batı arası, Güneş'in doğduğu yer ile battı yer kadardır.

b) Dünyadan görüldüğüne nazaran, Güneş ile Ay aydınlatıcı iki gök cismidir. Günlük aydınlık durumu, Güneş'in doğudan doğup batıda batmasına kadardır.

Ay ise, her ayın başında batıdan görünür, durmadan doğuya doğru ilerler. Bu durum Ay için doğunun batı olduğunu göstermektedir. Buna göre, meşrik yani doğu dediğimiz yer, Güneş'in meşriki / doğusudur. Güneş'in bu doğusu Ay için batıdır. Buna mukabil, Batı denilen yer Ay'ın doğusu, Güneş'in de batısıdır. Bu açıdan doğu-batı yerlerine “iki doğu” denilebilir.

Razi birkaç yorum arasında bunu tasvip etmiştir. (bk. Razi, a.g.y)

c) Sorunun sonunda “Şöyle denilseydi çok mu zordu?” gibi çok patavatsız bir ifade kullanılmıştır.

Buna cevabımız çok kısa olup şöyledir:

Kuran’ın mucize yönlerinden en önemli bir unsuru “îcaz”dır. Îcaz ise az sözle çok manayı ifade etmektir. İşte burada bu soruya bazı âlimler çok veciz bir cevap vermişlerdir:

“el-Meşrikayn = iki doğru” kelimesi ayette altı kelime yerine kullanılmıştır. Yani eğer bu kelime kullanılmasaydı, bunun yerine altı kelimelik bir cümle ile ancak bu mana ifade edilebilirdi.” (bk. İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri)

Buna göre, Kuran burada “tağlib sanatı”nı kullanmıştır. (bk. Tantavi, ilgili yer)

Not: Kuran’daki ifadelerin bir kısmı müteşabih denilen değişik manalara gelmektedir. Bir kısmı derin manalı olup yüzeysel bir nazarla bilinmez. Bu gibi ayetlerin, sorudaki önerilen tarz gibi olmamasının önemli bir hikmeti, anlamak için fazla çaba gösteren, fazla ilim öğrenen, fazla aklını kullanan, fazla tefekkür ve araştıran kimselerin diğerlerinden daha fazla sevap kazanmalarını sağlamaktır. Bu husus, göz ardı edilmeyecek kadar önemlidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet