İslam tarihinde olan olaylar, doğru bir şekilde tesbit edilip günümüze nasıl ulaşmıştır?..

İslami tarihte bir çok olay var. Mesela Peygamber Efendimizin (asm) savaşları, Peygamberimizin sahabelerle konuşmaları, vs,.. Bu tarihi olaylar, kişiler arasındaki konuşmalar, o zamanki sahabelerin hayatları günümüze nasıl ulaşmıştır ve bu tarihi olaylar nasıl doğru bir şekilde tesbit edilip bize ulaşmıştır?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

SİYER VE MEGAZİ KİTAPLARI

Hicri I. yüzyıldan, yani sahabeler döneminden itibaren Müslümanlar tarafından Peygamberimizin (asm) hayatına ve gazalarına, özel deyimiyle "Siyer ve Meğazisi"ne dair eserler kaleme alınmağa başlanmış ve devam edip gitmiştir.

1. Kâtip Çelebi; Megazi kitaplarından bahs ederken, Megazi hakkında ilk eseri yazan zatın -İbn-i İshaktan başka- Urve b. Zübeyr (22-94) olduğunu söyleyenler bulunduğunu da kayd eder.(1)

Halife Abdulmelik (Ö.86)'in, İslam Tarihine aid bazı vak'alar hakkında Urve b. Zübeyr'e başvurması; kendisinin, Siyer ve Megazi hususundaki yetkisine delâlet ettiği gibi, kaleme aldığı mektuplar da(2), onun, ilk Siyer ve Megazi müellifi oluşu hakkındaki görüşü destekler.

İbn-i İshak'ın (85-151), bir çok önemli vak'alara dair olan rivayetleri de, Urve'ye dayanır.

2. Vefat tarihi sırasına göre, Urve'den sonra Eban b. Osman b. Affan (vefatı: 105) gelir. Medine fakihlerinden ve Urve'nin arkadaşlarından olup, yedi yıl kadar Medine Valiliğinde bulunmuş olan Eban; Peygamberimizin (asm) sîreti ile ilgili hadîsleri sahifeler halinde toplamıştı.

İbn-i İshak'ın Üstadı İmam Zührî (50-124) Eban'dan hadîs okumuştur. İbn-i Sa'd; Mugîre b. Abdurrahman'ın, Megazi'yi, Eban'dan okuduğunu ve rivayet ettiğini açıklar.

3. Tabiîn bilginlerinin büyüklerinden olan Şâbî (vefatı: 109) de, Urvenin çağdaşlarındandır. Hadîs ve Megazi'de Üstad tanınmıştır.

Kendisini, bir gün, Megaziye aid Hadîsleri rivayet ederken, Eshab-ı Kiramdan Abdullah b. Ömer, dinlemiş ve

"Bu andığı zatlarla o gazalarda bende, bulmuştum. Hâl böyle iken, bu kişi (Şâbî), benden daha etraflı ezberlemiş, onları benden daha iyi biliyor!"

diyerek Şâbî'nin Megazideki vukuf ve selahiyetini takdir etmiştir. Zührî ve daha sonraki güvenilir bilginler, Şâbî'ye dayanarak bir çok rivayetlerde bulunmuşlardır.

4. Vehb b. Münebbihü'l-Yemânî (vefatı: 114)'de, Megaziye âid hadisleri toplamıştır. Onun Mecmuasının bir nüshası, bugün Almanya'da Heidelberg şehrinde bulunmaktadır.

5. Âsım b. Ömer b. Katâde (vefatı: 121), Tabiîn bilginlerinin büyüklerinden olup Siyer ve Megazi'de Üstad idi. Halife Ömer b. Abdul'aziz'in, Onu, Şam camiinde, Megazi dersleri vermekle vazifelendirdiği Tehzîbüttehzîb'de kayd edilmiştir. Âsim b. Ömer b. Katâde'nrin rivayetleri babasına, büyük annesine ve Enes b. Mâlik'e dayanır. İbn-i İshak'm da, bir çok rivayetlerini, Ona dayadığı görülür.

6. Şurahbil b. Sa'd (vefatı: 123) in, Medine'ye hicret eden Müslümanların, Bedir ve Uhud gazalarına katılanların isimlerini kayd ettiğini ünlü megazi bilginlerinden Musa b. Ukbe (vefatı: 141) bildirir.

İbn-i Sa'd de (168-230), Peygamberimizin (asm), Küba'dan Medine'ye hareketine dair olan rivayetleri Şurahbil'e dayanarak kayd eder. (Tabakat, l / 237) Süfyan b. Uyeyne (107-198), hiç kimsenin, Megazi'yi ve Bedir vak'asını Şurahbil kadar bilmediğini söyler.

Şurahbil'in, Eshab-ı Kiramdan Zeyd b. Sabit, Ebû Hüreyre ve Ebû Saîdü'l Hudrî ile de, görüştüğü bildirilmektedir.

7. Muhammed b. Müslim b. Şihabü'z-Zührî (50-124) nin Siyer hakkında başlı başına bir eser yazdığını, İslam'da Siyer'e dair yazılan ilk eserin, Zührî tarafından kaleme alınan eser olduğunu; Süheyli, kitabında bildirir.(3)

Halebi de Siyer'de ilk eseri yazan zatın Zühri olduğunu; Zühri'nin dünya ve ahirette hayırlı ilmin, Siyer ve Megazi ilmi olduğunu söylediğini açıklar.(4) Musa b. Ukbe ve İbn-i İshak gibi Siyer ve Megazi üstadları Zühri'nin tilmizlerindendi.

Yâkub b. Utbe (vefatı: 128), Medine Fakîhlerinden olup Siyer ve Megazi'de üstad, sözüne ve bilgisine güvenilir bir zat idi. Valiler onun görüş ve bilgisinden yararlanırlardı.

Dipnotlar:

(1) Katip Çelebî-Keşfü'z-Zunun, II/1746-1747.
(2) Taberî-Tarih, II/267-269
(3) Süheylî, Ravdu'l-Ünüf, l/122.
(4) Halebî, İnsanü'l-Uyum, l/2,3,

(Geniş bilgi için bk. M. Asım Köksal, İslam Tarihi)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet