Melekler uçar mı yoksa yüzer mi? Kur'an'da onlar için, yüzerler, denilmesinden maksat nedir?

Değerli kardeşimiz,

Kur’an’da yalnız Naziat Suresi'nin 3. ayetinde “sabihat = yüzenler” olarak ifade edilenlerin melekler olduğuna dair yorumlar vardır. Bunun yanında değişik yorumlar da söz konusudur.(bk.Taberî, İbn Kesir, ilgili ayetin tefsiri).  Hz. Ali (ra) ve Hz. Abdullah b. Mesud’dan bunların melekler olduğuna dair rivayetler vardır.(bk. İbn Kesir, ilgili ayetin tefsiri).  Bu rivayetler esas alındığında, ayetin manası, birkaç şekilde yorumlanmıştır:

a.  Mucahid’e göre, melekler gök ve yerin ufuklarında süratle gezdikleri için, mecaz olarak onlara "yüzenler” denilmiştir. Nitekim, süratli at için de aynı tabir kullanılır.(Taberi, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri).

b.  Yine gelen bir rivayete göre, Hz. Ali (ra) ve Hz. Abdullah b. Mesud tarafından buradaki “sabihat”; “Müminlerin canını alırken yumuşak davranan, nefislerde dalgıç gibi yüzen melekler.” şeklinde açıklanmıştır.(Razî, ilgili ayetin tefsiri).

Demek ki, ayette geçen “yüzenler” tabiri, melekler için kabul edildiğinde, mecaz bir ifade olarak kabul edilmiştir, gerçek bir yüzme anlamında değildir.

Bu Surede, "şiddetle çekmek", "yavaşça çekmek", "yüzüp gitmek", "yarışıp geçmek" ve "iş çevirmek" gibi beş işi yapanlara yemin edilmiş, cevabı da daha sonra gelenlerden elde edilen karine ile bilindiği için zikredilmemiştir ki, "Bunlar olacak, o kıyamet ve öldükten sonra dirilme gerçekleşecek." demektir.

Bu âyetlerin içinde geçen bu kelimelerin birçok mânâya gelme ihtimalinden dolayı tefsirciler birçok yorum nakletmişlerdir:

1. Hepsi meleklerdir: "Boğa boğa, daldıra daldıra şiddetle can alan melekler." yahut "Kâfirlerin canını alan azap melekleridir." Nâşitât, tatlı ve yumuşak bir şekilde can alan, müminlerin ruhlarını alan rahmet melekleridir. Sâbihât, ilâhi emir ile ufuklardan gelip giderek iş yapan veya can alırken nefislerde dalgıç gibi dalıp yüzen meleklerdir. Sâbikât, kâfirlerin ruhlarını cehenneme, müminlerin ruhlarını cennete götürmek için yarışıp giden meleklerdir. Müdebbirât-ı emr ise, yüce Allah'ın, âlemin düzeninde emir altına verdiği, memur kıldığı işlerde, işi yönetip idare eden melekler, yahut meleklerin elçileridir.

2. İnsanların nefisleridir: Bunun da iki ayrı yorumu vardır. Birisi, bedenlerinden ayrılan erdemli nefisler ki alışıp kaynaştıkları ve hayır kazanmak için araçları ve binitleri olan bedenlerinin şiddetle her noktasından ayrılır ve bununla beraber melekler ve ruhlar âlemine arzu ve neşe ile çıkar, orada yüzer ve sonra geçip mukaddes bölgeye gider, sonra da şeref ve kudreti nedeniyle iş yöneten melekler sırasına ve hatta onlardan ileri geçerler. Çünkü ölümden sonra ruhların bu âlemde bile nice eser ve halleri görünür. Onların manevî ve ruhî özelliklerinden istifade edilir. İkincisi, ölümden önce bir tarikata katılarak ibadet edip nefis mücadelesi vermek suretiyle içini ve dışını temizleyen ve ilâhî bilgilerde yükselen erdemli nefisler denilmiştir ki, bunlar şehevi arzularından sıyrılır, mukaddes âlemin hasretini çeker. Olgunluklara yükselme mertebelerinde yüzer, sonra kusurlu ve eksik nefislerin terbiyecisi ve olgunlaştırıcısı olur.

3. Gâziler veya elleri veya atları ki, elleri silahlarını doldurur çeker, oklarını, mermilerini kolayca atarlar, karada ve denizde yüzer giderler, düşmanla savaşta yarışıp ileri geçerler, sonra onların işlerini yönetirler. Bu özellikler gazilerin atlarında da düşünülebilir. Şu kadar var ki, atların iş yöneticisi olmaları, sebebiyet alakası ile mecaz olur. Yani atlar iş çevirip yönetmeye sebep oldukları için, mecaz olarak onlara da iş çevirici denilebilir.

Meâlden bu üç mânâ anlaşılabilir.

4. Yıldızlar denilmiştir: Fakat bunlar hakkında "iş çevirici" nitelemesini yapmak doğru olmaz. Bu, yine melekler olmalıdır.

Bunları çeşitli şekillerde düşünmek isteyenler de olmuştur. En açığı melekler veya erdemli nefisler veya dilimizce daha kapsamlı olmak üzere "kuvvetler" demektir. Bunlara yemin edilerek kıyamet ve öldükten sonra dirilme olayının meydana geleceği vurgulu bir şekilde kesin olarak haber verilmiştir. (bk. Elmalılı, Tefsir, ilgili ayetlerin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet