Kur'an okumayı öğrenip sonra bırakmanın veya ezberlenenleri unutmanın hükmü nedir?

- Kur'an'ı yüzünden okumayı bilmemek günah mıdır?

Değerli kardeşimiz,

Namazın sahih ve geçerli olması için, gerekli olan Fatiha ve bazı sûreleri öğrenmek farzdır. Yüzünden okumak çok önemli bir görev olmakla beraber “Kur’an’ı yüzünden okumanın” farz olduğuna dair herhangi bir hüküm yoktur. Ve eskidenberi Müslümanların önemli bir kesimi Kur’an’ı yüzünden öğrenmemiş ve âlimler bu hususa itiraz etmemişlerdir.

Kur’an’ın bazı bölümlerini veya âyetlerini daha sonra unutmak, hoş bir şey olmamakla beraber, bunun haram olduğunu söyleyemeyiz.

İslam âlimlerinin bildirdiğine göre, herkesin Kur’an’ı ezberlemesi sünnettir. Her bölgede  Müslümanlardan bazılarının Kur’an’ı hıfzetmesi ise farz-ı kifâyedir. Namaz sahih olacak kadar Fatiha ve bazı sureleri ezberlemek ise farz-ı ayındır(V. Zuhaylî, el-Fıkhu’l-İslamî, II/81).

Bu konuda Kur’an’ı unutmanın büyük bir günah olduğuna işaret eden bir iki hadis vardır ki âlimler tarafından zayıf kabul edilmiştir.

Sad b. Ubade’den yapılan rivayete göre Peygamberimiz (a.s.m) şöyle burmuştur:

“Kur'an-ı Kerim'i okuyup da (ezberleyip) sonra unutan kimse, kıyamet gününde Allah (c.c.) ile ancak eli kesilmiş olarak karşılaşır.” (Ebu Davud, Vitr 21).

Büyük hadis otoritesi el-Münzirî’nin bildirdiğine göre, bu hadisin rivayet zincirinde yer alan Yezid b. Ebi Ziyad muteber olmayan bir kişi olup, rivayetlerine itibar edilmez. Abdurrahman b. Ebi Hatim’e göre de bu hadisin rivayet zincirinde yer alan Îsa b. Kaid’in Sad b. Ubade’den değil, ondan işiten birisinden rivayet etmesi gerekir ki, bu şekliyle hadis munkatı(senedi kopuk) olduğundan zayıftır(Avnu’l-Mabud, ilgili hadisin şerhi).

Keza, İbn Kattan da hadisin rivayet zincirinde bulunan Yezid b. Ziyad’ın rivayetlerine itibar edilemeyeceğini, Îsa b. Kaid ise “mchulu’l-hâl” yani bilinmeyen bir kişi olduğunu söylemiştir. Münavî de bu şekliyle hadisin munkatı/zayıf olduğunu belirtmiştir(bk. Feyzu’l-Kadîr, V/603).

Konuyla ilgili diğer bir hadis rivayeti de şöyledir:

"Kişinin, mescitten dışarı çıkardığı toza toprağa varıncaya kadar, ümmetimin alacağı mükafatlar bana gösterildi. Ve yine bana ümmetimin günahları da arz edildi ki, kulun kendisine (nimet olarak) verilen bir sûre veya âyeti unutmasından daha büyük günah görmedim." (Ebu Davud, Salat 16; Tirmizî, Sevâbü'l-Kur'ân 19).

Bu hadisi tahlil eden Tirmizî, bunun “garib” bir hadis olduğunu, bunu Buharî’ye de sorduğunu, onun da bu rivayette yer alan “Muttalib b. Abdullah’ın  Hutbe hadisinden başka sahabeden naklettiği herhangi bir hadis rivayetini bilmediğini” aktardığını vurgulamak suretiyle, hadisin çok zayıf olduğuna hükmetmiştir. Hadis otoritelerinden Ali b. El-Medenî de Muttalib’in bu hadisi Ene’s’ten duyduğunun doğru olmadığını belirtmiştir.(bk. Tirmizî, Fedailu’l-Kur’an, 19; Mealimu’s-sünen, Avnu’l-Mabud-Ebu Davud’daki- ilgili hadisin şerhi).

Ayrıca bu rivayette yer alan Abdulmecid b. Abdulaziz de birçok hadis otoritesi tarafından güvenilir olmayan bir kimse olarak değerlendirilmiştir(bk. Tuhfetu’l-Ahvezî, ilgili hadisin şerhi)

Görüldüğü gibi, Kur’an’ı ezberledikten sona unutmanın günah olduğunu bildiren hadis rivayetleri zayıf kabul edilmiştir.

Yine İslam fakihlerinin bildirdiğine göre, Kur’an’ı ezberlemek genel olarak Müslümanlara bir farz-ı kifayedir. Bazılarının ezberlemesi durumunda diğerleri günahlardan kurtulur. Bu ise bazı kimselerin (namazda okunacaklar hariç) bazı sûre veya âyetleri unutmasının haram olmadığını göstermektedir.

Yine, yukarıda arz edildiği üzere, fert olarak her Müslümanın Kur’an’ı ezberlemesi farz veya vacip değil sünnettir. Âlimlerin cumhuruna göre, bir sünneti -hafife almaksızın- terk etmek günah değildir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet