İlk kim geldi; Havva mı Adem mi?

- Havva'nın Adem'den (as) önce geldiğini iddia eden garip bir web sitesine rastladım. Şimdi kendi başıma yaptığım birçok araştırmadan sonra, istesem de gerçeği inkâr edemiyorum. 4:1 ayette de Allah'ın cinsiyeti dişil olarak belirttiğini söylüyor. 
- İnsan genetiğinde, Mitokondriyal Havva (ayrıca mt-Havva, mt-MRCA) şu anda yaşayan tüm insanların anasoylu en son ortak atasıdır (MRCA),
- Yani, yaşayan tüm insanların anneleri ve bu annelerin anneleri aracılığıyla, tüm soylar tek bir kadında birleşene kadar kesintisiz bir çizgide indiği en son kadın.
- Önce erkek, sonra da ondan kadınlar yaratılmamıştır. Önce kadın yaratıldı ve erkek ondan türedi.
4:1 "Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan Rabbinizden korkun.
Tek bir (Arapça: Wahidatin)
ruh (Arapça: Nefsin)
ve ondan yaratılmıştır (Arapça min'huma)
eşi (Arapça: Zawjaha)
ve bu ikisinden yayılır,
birçok erkek (Arapça: Rijalan)
ve kadınlar (Arapça: Nisa'a);
Ve kendisiyle birbirinizden (haklarınızı) ve akrabalık bağlarını talep ettiğiniz Allah'tan korkun; şüphesiz Allah sizi gözetir."
- Ruh (Nefsin), bekar (Vahidetin), eş (Zevceha) ve "ondan" (min'huma) kelimelerinin hepsi dişil formda tanımlanmıştır. Ayet, erkeklerden (Rijalan) ve kadınlardan (Nisa'a) ayrı ayrı bahseder. Bu, ruh (nefsin) kelimesinin dişi cinsiyette kullanılmasının kasıtlı olduğu anlamına gelir.
- Bu nedenle daha doğru bir çeviri şöyle olacaktır
4:1 Ey insanlar, sizi ilk dişi nefisten yaratan, ondan da eşini yaratan, sonra ikisinden birçok erkek ve kadın türetip yayan Rabbinize kulluk edin. Kendisine yemin ettiğiniz Allah'a saygı gösterin ve ana-babaya saygı gösterin. Allah sizi gözetlemektedir.
- Aşağıda yaratılmaktan bahseden 3 ayet vardır ve üçünde de dişil cinsiyet kullanılmıştır
4:1 "Ondan" min'ha dişildir
7:189 "Ondan" min'ha dişildir
39:6 "Bir nefis" nefsin ve "tek" vahidatin dişildir.

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, Arapça "nefis" kelimesi semai müennestir, yani kadın anlamında dişil değildir. Örneğin Güneş anlamına gelen "şems" kelimesi de semai dişildir, ama Ay anlamına gelen "kamer" kelimesi semai erildir. Bunlar erkek ve kadın anlamında olmadığı gibi, ilgili ayette gecen nefis kelimesi de kadın anlamında değildir.

Ayrıca, Allah Teala, “Âdem’i topraktan yarattığını” haber vermektedir. (bk. Al-i İmran, 3/59)

Soruda geçen ayete gelince:

Nisa suresinin ilgili ayetinin meali şöyledir:

“Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan, ikisinden birçok erkek ve kadın üretip yayan Rabb'inize itaatsizlikten sakının. Adını anarak birbirinizden dilek ve istekte bulunduğunuz Allah’a saygısızlıktan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının. Şüphesiz Allah sizin üzerinizde gözetleyicidir.” (Nisa, 4/1)

a) Bu ayette insanların önce kadından yaratıldığına dair hiçbir kelime kullanılmamıştır. “Sizi bir tek nefisten yaratan...” cümlesinde nazara verilen “nefis”tir. Nefis lafız olarak dişil kabul edilir. Bir “müennes-i semai”dir.

Ayette zikredilen bütün zamirler, bu “nefis” lafzından ötürü dişil olarak kullanılmıştır. İslam kaynaklarının hiçbirinde buradaki “nefis”ten maksat kadın olduğuna dair bir açıklamaya rastlayamadık.

b) Âlimlerin bildirdiğine göre, ayette geçen “nefis” kelimesi hem dişil hem eril olarak kullanılabilir. Bu kelimenin dişil olarak “min nefsin vahidetin” yerine eril olarak “Min nefsin vahidin” de kullanılabilir ve ikisi de doğrudur. (bk. Taberi, ilgili ayetin tefsiri)

c) Buradaki “nefis”ten maksat Hz. Âdem’in özünü teşkil eden hamurudur. “Eşini ondan yaratmak” ise Hz. Havva’yı da Hz. Âdem’in söz konusu hamurundan yarattığına işarettir.

Bu ayette nefisten maksat Hz. Âdem olduğunu, Hz. Havva’nın da onun hamurundan yaratıldığını ifade eden onlarca kaynak vardır. (Misal olarak bk: Mücahid, Taberi, Maturidi, İbnu’l-Cevzi, Rağıb, Zemahşeri, Maverdi, Razi, Beyzavi, İbn Kesir, İbn Atiye, Beğavi, Semanî, Kurtubi, Semerkandi, Kuşeyri, İbn  Aşur, Meraği,..)

d) Bunun bu şekilde ifade edilmesinin hikmeti, insanların hepsinin aynı ailenin fertleri olduğu, aralarında ayrılık-gayrılık olmaması gerektiğine dikkat çekmektir. (bk. a.g.y)

- Bu ayetin ifadesindeki “nefis” kavramının Hz. Âdem olduğunu Hz. Havva olmadığını bildiren onlarca müfessir vardır. Hepsini yazmak fazlalık olacağından onları temsilen az önce, şöhretli, dil uzmanı büyük müfessir -tek tek okunarak- kaydedilmiştir.

İnternetteki mesnetsiz palavraların bu ilmi kaynaklar yanında bir kıymet ifade eder mi?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet