İkinin ikincisi kim?

- Tevbe suresi 40. ayetteki ikinin ikincisi olarak tercüme edilen ثَانِيَ اثْنَيْنِ ifadesi doğru mu tercüme ediliyor?
- Burada geçen kişi Hz. Peygamber Efendimiz mi, yoksa Hz. Ebu Bekir mi?
- Çok yerde Hz. Ebu Bekir olarak geçer. Ancak bazı kimseler burada geçen kişinin Efendimiz olduğunu, mağaraya girerken önce Hz.  Ebu Bekir’in mağaraya girdiğini ve Resulullah’a muhtemel zehirli canlılardan bir zarar gelmesin diye elleriyle ortalığı temizledikten sonra Resulullah’ın girdiğinin, bu nedenle de mağaraya giriş sırasına göre ikinin ikincisi olmuştur, diyorlar. Doğrusu nedir?

Değerli kardeşimiz,

- Tevbe suresi 40. ayette zikredilen "ikinin ikincisi" anlamındaki “saniyesneyni” ifadesi, genel olarak söz konusu iki kişiden her biri için kullanılır. (bk. Razi, Tevbe 40. ayetin tefsiri)

Bu nedenle bu ifade hem Hz. Peygamber (asm) Efendimiz için hem de Hz. Ebu Bekir (ra) için düşünülebilir. Buna göre, “saniyesneyni” ifadesi “iki kişiden biri” manasına gelir.

Nitekim Diyanet meali şöyle verilmiştir: 

“Siz peygambere yardımcı olmasanız da önemli değil. Nitekim inkârcılar onu, iki kişiden biri olarak yurdundan çıkardıklarında Allah ona yardım etmişti: Hani onlar mağaradaydılar; arkadaşına 'Tasalanma! Allah bizimle beraberdir.' diyordu. Derken Allah ona kendi katından bir güven duygusu indirdi, sizin göremediğiniz askerlerle onu destekledi ve inkârcıların sözünü değersiz hâle getirdi. Allah’ın sözü ise en yücedir. Çünkü Allah mutlak galiptir, hikmet sahibidir.” (Tövbe, 9/40)

- Araplarda iki kişiden biri manasında “saniyesneyn” ifadesi alışılmış bir üslup olduğundan Kuran’da da onların alışageldikleri bu ifade kullanılmıştır. (bk. Razi, a.y.)

Bu ifadede “bir öncelik / birinci, ikinci” manasına gelen bir şey söz konusu değildir. Ayetin siyak ve sibakından “sani” kelimesinin Peygamberimiz (asm) için kullanıldığını ima etmekle beraber, İslam âlimleri bunu Hz. Ebu Bekir için olduğunu tercih etmiş ve “Efendimizin ilk halifesi, ardından ilk ölen halife ve onun yanında ilk defnedilen kişi” türünden olayları buna tatbik etmişler.

Kanaatimizce, her iki manaya gelebilen ve üstelik Araplar arasında da alışılagelmiş bir deyim olarak kullanılan bu ifade, her iki muhacir için de kullanılmış olabilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet