İçtihada olan ihtiyacı açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Hemen her devirde Kur'ana ve hadislere dayanarak olaylara çözüm üretilmeye çalışılmıştır. Kur'anın şu ayeti bununla ilgilidir:

 وَاِذَا جَٓاءَهُمْ اَمْرٌ مِنَ اْلاَمْنِ اَوِ الْخَوْفِ اَذَاعُوا بِه۪ۜ  وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ

"Onlara, emniyet veya korkuyla ilgili haber geldiğinde bunu hemen yaydılar. Hâlbuki onu, Peygamber'e ve aralarındaki ulü'l-emr olanlara (söz ve tedbîr sahibi yetkililere) bildirselerdi, elbette onlar istinbat ederler, yapılması gerekeni bilirlerdi..." (Nisa, 4/83)

İstinbat, hüküm çıkarmaktır. Bu kelimenin türediği nabt, kuyu kazılırken ilk çıkan suyun adıdır. (Kurtubi, el-Cami' li Ahkami'l-Kur'an, V, 188) Müçtehid, yerin altından su çıkarmaya çalışan kişiye benzetilmiştir. Kuyu ustaları bazı emarelerle "Şu toprağın altında su vardır." diyebildikleri gibi, müçtehid imamlar da ayet ve hadislerin yorumunda başkalarının göremediğini görür, sezemediğini sezerler.

Müslümanlar Medine’ye hicret edince, kısmen emniyete kavuşmakla beraber, bütünüyle emniyette değillerdi. Her an Mekkeli müşriklerin saldırma ihtimali vardı. Halk arasında zaman zaman "geldiler, geliyorlar" şeklinde dedikodular yayılmaktaydı. (bk. Beydâvî, Envaru't-Tenzil ve Esraru't-Te'vil,
I, 227) Üstteki ayet, böyle durumlarda yapılması gerekeni ders vermektedir.

Ayetten şu manaları çıkarabiliriz:

- Olayların hükümleri içinde doğrudan nas ile hükmü bilinmeyip içtihat ile bilinecek olanlar da vardır.

- İçtihad da bir delildir.

- İçtihada ehil olmayan avamın olayların hükmünde bilen kimselere müracaatı ve taklidi gerekir. (bk. Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, II, 1403-1404)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet